ایرانیان، سابقه‌ای طولانی در دموکراسی‌خواهی داشته‌اند

عصر روز دوشنبه ۱۱ اردیبهشت ماه، دومین شماره فصل‌نامه مردم‌نامه با حضور محمدعلی موحد، منصوره اتحادیه، محمد دهقانی و داریوش رحمانیان در شهر کتاب مرکزی رونمایی شد.

داریوش رحمانیان، سردبیر فصل‌نامه مردم‌نامه ابتدا با بیان اینکه این نشریه، یک فصلنامه معمولی نیست، گفت: پشت این نشریه، یک دیدگاه و یک اندیشه وجود دارد و اگرچه ما ایرانیان به این افتخار می‌کنیم که تاریخی چند هزار ساله داریم ولی همیشه گفته‌ام که وضعیت تاریخ‌نگاری‌مان بسیار خراب است و شایسته ملت ما نیست.

وی ادامه داد: تاریخ‌نویسی ما بسیار کهن است و باید نو شود و نو شدن ایران در گروی اندیشه تاریخی آن است. از این رو، شکی نیست که مردم‌نامه، یک فلسفه است و امیدواریم که این نشریه بتواند باعث تحول شود و بتواند همانند نمونه‌های جهانی آن، زمینه‌ساز ایجاد یک مکتب در تاریخ‌نویسی ایران شود.

محمد علی موحد نیز با بیان اینکه کتاب‌های تاریخی‌ای که امروز آنها را می‌خوانیم، تاریخی است که برای شاهان و از آنها نوشته شده است، گفت: نمونه‌های دیگر هم همانند مناقب نویسی، بر حول و محور شخصیت افراد نوشته شده است؛ خواه حول شخصیت مادی آنها خواه حول کسی که بر روح و ضمیر مردم حکومت می‌کند. حتی تاریخ بیهقی که جزو بهترین کتاب‌های تاریخ به حساب می‌آید، نیز به مردم نپرداخته. البته افشاگری‌هایی دارد ولی چیزی درباره مردم، بازرگانان، صنعتگران و... ننوشته است.

وی همچنین گفت: هدفی که مردم‌نامه آن را دنبال می‌کند، این است که از مردم و زندگی مردم خبر بگیرد. و در این مسیر، می‌توانید از کتاب‌هایی که نام تاریخ ندارند، کمک بگیرید و به این وسیله، زمینه‌ای ایجاد کنید برای تاریخ مردم و رسیدن به این هدف. یکی از منابعی که در این مسیر به فصل‌نامه مردم‌نامه کمک می‌کند، سفرنامه‌ها هستند که در این زمینه بسیار غنی محسوب می‌شوند و به ابعاد مختلف زندگی مردم از جمله ماتم، غم، شادی، سوگواری، مهمانی‌های بزرگ، انواع خوراک‌ها، خانقاه‌ها، وسائل رفت و آمد، انواع کشتی و .... پرداخته‌اند.

این محقق و نویسنده همچنین اظهار داشت: سفرنامه معتبری که بسیار می‌توان از آن کمک گرفت، سفرنامه ناصر خسروست که هم یک سبک ادبی است و هم منبع خوبی برای اطلاعات گرفتن درباره مردم و زندگی آنان است. از خلال جمله‌های سفرنامه ناصر خسرو می‌توان فهمید که امنیت مردم در قرن پنجم هجری چگونه بوده است و می‌توان به جزئیاتی درباه کسب و کار مردم، حضور بخش خصوصی در اقتصاد، امنیتی که تجمع سرمایه در سایه آن حاصل می‌شود و ... پی برد.

منصوره اتحادیه، استاد دانشگاه و نویسنده، دیگر میهمان این برنامه بود و با تبریک به دست‌اندرکاران فصل‌نامه مردم‌نامه گفت: این مجله هم نام بسیار برازنده‌ای دارد و هم کار بسیار خوب و بدیعی است و امیدوارم ماندگار شود چون ادامه دادن این کار و راه اهمیت بیشتری نسبت به شروع آن دارد.

وی همچنین گفت: شخصاً معتقدم تاریخ هم همانند هر علم دیگری، در حال رشد است و حتی اروپا -که نوعی مدل برای کارهای تحقیقاتی است- کم کم به تاریخ مردمی، اقتصادی، اجتماعی و ... پرداخته است و ما هم در حال طی کردن این مسیر هستیم. تنها مشکل ما کمبود منابع است. درست است که ادبیات، مکاتبات، سفرنامه‌هایی را در اختیار داریم اما اینها کلی است و بسیاری از آنها هم شناسایی نشده است. به عنوان مثال، 18 هزار برگ سند خصوصی از ناصرالملک وجود دارد که کسی سراغ آن نرفته است.

اتحادیه در بخش دیگری از سخنانش گفت: در اینجا جا دارد یاد کنیم از دکتر باستانی پاریزی چراکه ایشان تاریخ مردمی را خیلی خوب درک کرده‌اند و باید بیشتر قدردان این مرد بزرگ باشیم. همچنین دوست دارم در مسیر تاریخ‌نگاری مردمی این را هشدار بدهم که واژه مردم در این نوع تاریخ‌نگاری باید تعریف شود و بدانیم وقتی درباره مردم صحبت می‌کنیم از چه کسانی سخن می‌گوییم چراکه رجال بزرگ هم به هرحال در میان این مردم هستند و تاثیرگذارند.

محمد دهقانی، نویسنده و پژوهشگر نیز با تبریک به تیم تشکیل‌دهنده مردم نامه اظهار داشت: در مقدمه شماره یک فصل‌نامه مردم‌نامه آمده است که ایرانیان، سابقه‌ای طولانی در دموکراسی‌خواهی داشته‌اند که واقعاً هم همین‌طور است چون نخستین انقلاب بزرگ سیاسی-اجتماعی قرن بیستم توسط ما در سال ۱۹۰۶ و آخرین انقلاب این قرن هم در سال ۱۹۷۹ در ایران رخ داده است اما عجیب است که ما با معیارهای مدرنیته فاصله‌های بسیار زیادی داریم و یکی از نشانه‌های این عقب‌ماندگی، توجه کم به تاریخ است.

وی افزود: این روزها ترجمه آقای دکتر موحد از کتاب ابن بطوطه را می‌خوانم و به این نتیجه رسیده‌ام که اگر ما در هر ۱۰۰ سال، یک کتاب تاریخ همانند آنچه او نوشته می‌داشتیم، تاریخ مردم کشورمان غنی‌تر می‌بود، به خصوص که تاریخ‌های دیگر، زبان فارسی را مغفول نگاه داشته است. طوری که می‌خواهم بگویم اگر سعدی و حافظ، این چند سطر را که از زبان مردم شیراز نقل کرده‌اند، در شعرشان نمی‌آوردند، ما امروز همین چند عبارت را هم نمی‌داشتیم.

دهقانی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اگر امروز، شعرهای خیام یا یغمای جنتی در دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شود، به این دلیل است که آنها به زبان مردم نوشته‌اند به همین دلیل هم اولین شرط مطرح کردن زبان و تاریخ مردم، آزادی است؛ کاری که بسیار مشکل و در عین حال بسیار ارزشمند است.

وی در پایان گفت: باید خوشحال باشیم که از یک زمان به بعد، شاهان زمان به او پولی بابت شعرهایش نداده‌اند و در خانه نشسته و از مردم و زبان مردم را نوشته است!