زوربای ایرانی

شهرآرا:‌ بیست سال پیش در چنین روزی محمد قاضی، مترجم برجسته ادبی روی در نقاب خاک کشید تا پرونده غنی کتاب‌هایی که به فارسی برگردانده بود، در همان حد -اگرچه پربار-باقی بماند. این مترجم کُرد مهابادی، زبان فرانسوی را در زادگاهش آموخت. دیپلم ادبی را در پایتخت گرفت و از دانشکده حقوق دانشگاه تهران نیز در رشته قضایی دانش‌آموخته شد. قاضی کار ترجمه ادبی را در دهه ۲۰ با برگردان داستان «کلود ولگرد» اثر ویکتورهوگو به فارسی آغاز کرد. ترجمه «جزیره پنگوئن‌ها» اثر آناتول فرانس، «نان و شراب» اثر اینیاتسیو سیلونه و کتاب‌هایی از «نیکوس کازانتزاکیس» مانند «زوربای یونانی» از جمله مشهورترین کتاب‌های او است. او در مقدمه کتاب اخیر خود را «زوربای ایرانی» می‌خواند. قاضی خود شاعر و نویسنده بود و چیرگی شگفت‌انگیزی بر ادبیات کلاسیک فارسی داشت. این چیرگی، خودش را در نثرِ توانا و شیرین او نشان می‌دهد. ظرفیت این نثر تا به آنجا بود که در واژه‌نامه‌های زبان فارسی از آن شاهدمثال آورده می‌شد. محمد قاضی به ایرانی بودن خود می‌بالید و معتقد بود سرزمین‌های کُردنشین در کشورهای همسایه (عراق، سوریه و ترکیه) باید تحت نظارت ایران اداره شوند. او در سال ۵۴ به بیماری سرطان حنجره دچار شد و پس از جراحی در آلمان، تارهای صوتی‌اش را از دست داد و دیگر نتوانست سخن بگوید. با این حال کار ترجمه را ادامه داد و ترجمه‌های تازه‌ای از او تا واپسین سال زندگانی‌اش انتشار می‌یافت. نتیجه ۵۰ سال کار ترجمه و نگارش محمد قاضی، ۶۸ کتاب است. او در سحرگاه چهارشنبه ۲۴ دی ۱۳۷۶ در ۸۴ سالگی در تهران درگذشت