کد مطلب: ۱۲۲۲۶
تاریخ انتشار: شنبه ۲۶ اسفند ۱۳۹۶

نوروز در کشمیر

به قلم دکتر مقصود حسین جعفری، مترجم و پژوهشگر فارسی، جامو و کشمیر

از زمانی که اسلام وارد منطقه کشمیر شد  عده کثیری از مردم این منطقه با آغوش باز پذیرای اسلام شدند و تا کنون نیز دوستانه و برادروار در کنار هم زندگی می‌کنند. با ورود اسلام و مهاجرت گسترده ایرانیان به هند که به همراه میر سید علی همدانی، عارف وارسته به این منطقه آمدند علاوه بر حرفه و هنرهای رایج در ایران آداب و رسوم خود را نیز با خود به این منطقه آوردند. از جمله ایامی که از آنزمان تا کنون در کشمیر گرامی داشته می‌شود آیین نوروز است که با تغییراتی در منطقه جامو و کشمیر  در بین شیعیان این منطقه جشن گرفته می‌شود. شیعیان کشمیر تفاوت خاصی با اهل سنت از نظر آداب و رسوم ندارند. به جز اینکه آنها علاوه بر اعیاد مذهبی کلیه مسلمانان,  ایام ولادت و شهادت معصومین را نیز برگزار می‌کنند؛ اما ایامی که متعلق به شیعیان است و دولت نیز آن روزها را تعطیل اعلام کرده فقط روز عاشورا و عید نوروز است.   شیعیان کشمیر معتقد هستند که عید غدیر در همان روز عید نوروز  واقع شده است:

نوروز شد و جمله جهان گشت معطر    از بوی گل لاله و نسرین و صنوبر

بر تخت خلافت نشست آن شه سرور     داماد  نبی  شیر  خدا  ساقی  کوثر

تفاوت‌ها و شباهتهایی در برگزاری جشن نوروز بین ایرانیان و اهالی کشمیر وجود دارد. چند روز قبل از عید، مردم خود را برای استقبال از نوروز با پاکیزه ساختن منزل و نقاشی کردن آن و شستن وسایل خانه و دور ریختن اشیای اضافی، آماده می‌کنند که همان خانه تکانی قبل از عید نوروز در ایران است. مردم این منطقه فقط یک روز را به عنوان نوروز جشن می‌گیرند. در این روز دید و بازدید و زیارت مزار درگذشتگان و دیدار بازماندگان کسانی که در سال گذشته از دنیا رفته‌اند معمول است. همچنین در این روز دعاهای مخصوص نوروز که از پیامبر گرامی اسلام و معصومین وارد شده است خوانده می‌شود. پس از آن مردم برای عید دیدنی به خانه‌های همدیگر می‌روند. مساعد بودن هوا در ایام بهار و نوروز بهانه‌ای برای دید و بازدید و پختن غذاهای خوشمزه در منطقه جامو و کشمیر است.

شیعیان انواع و اقسام غذا را در این روز درست می‌کنند به طوری که دیگر تا چند روز نیاز به غذا پختن ندارند.حتی نوعی از غذاهای مخصوص این روز به نام پالک و مُوجِه کَاله  ماندگاری بالایی تا هفته‌ها و یا بیش از یک ماه دارند.در عید نوروز  تمامی اعضاء خانواده لباس نو می‌خرند و به کودکان که از ماهها قبل انتظار نوروز را می‌کشند پول و هدایایی به عنوان عیدی داده می‌شود. تا چندین سال قبل مرسوم بود که سفره‌ای را قبل از تحویل سال پهن می‌کردند و روی آن چیزهای مختلف از جمله فرنی می‌گذاشتند و اعتقادشان بر این بود که حضرت علی علیه السلام آن را تبرک می‌نماید و آن را «سفره شاه» می‌نامیدند.

غیر از این سفره، گستردن «هفت سین» نیز از جمله آئین‌های نوروز در این منطقه است. هفت سین در کشمیر به نام «هفت سن» معروف است («سن» در زبان کشمیری به معنای غذا است) که در آن هفت غذا گذاشته می‌شود. از جمله غذاهای این سفره می‌توان به «ندرو»nadroo (خوراک ساقه نیلوفر آبی)، اسفناج، «یکهنی» yakhni(ماست و گوشت)، «رستا» resta(کوفته)، «گوگجار»gogjar (شلغم خشک شده)، شلغم تازه و انواع خوراک‌های گوشت و مرغ اشاره کرد.

غیر مسلمانان کشمیر که به آنها «پاندیت» می‌گویند نیز نوروز را به واسطه نو شدن طبیعت جشن می‌گیرند.

«تهال برن»thal boron (بشقاب پر کردن) از سنت‌های ویژه پاندیت‌ها در نوروز است. در این بشقاب مقداری برنج، گندم، شیرینی، حبوبات، گردو، گلاب، سکه، قلم، شیشه و یک چراغ روشن گذاشته می‌شود. از جمله سرگرمیهای کودکان در این روز  رفتن به در  خانه‌های همسایگان است. آن‌ها از صاحب خانه پول یا گردو یا شکلات وغیره عیدی می‌گیرند که مشابه رسم قاشق زنی و یا رسوم مشابه با نامهای دیگر در سایر مناطق ایران است. بعضی بازی‌ها مانند کبدی برای استقبال نوروز در محله‌های مناطق مختلف کشمیر  نیز در این روز رایج است. از جمله آداب متداول در نوروز، مدیحه سرایی در مدح و منقبت مولای متقیان است که در بین خانمها رواج دارد.  خانم‌ها در  حیاط یکی از منازل هر محله  جمع می‌شوند و به صورت دسته جمعی و مقارن با  غروب آفتاب   تصانیف و اشعاری در ستایش حضرت علی علیه السلام می‌خوانند.

نوروز در منطقه جامو و کشمیر هر سال در ۲۱ مارس اتفاق می افتد که مصادف با اول فروردین به تقویم هجری شمسی است. در ایران اول فروردین اولین روز نوروز و آغاز سال نو است ولی در منطقه جامو و کشمیر برای شیعیان مصادف با سال نو نیست زیرا تقویم مورد استفاده در آنجا برای امور مذهبی تقویم هجری قمری و برای امور اداری تقویم میلادی است که تقویم رایج کشور هندوستان است. نوروز در این منطقه بیشتر رنگ و بوی مذهبی دارد. به باور شیعیان این منطقه روز هجدهم ذی الحجه سال دهم هجری قمری که واقعه غدیر خم اتفاق افتاد مطابق با نوروز همان سال بوده است. البته این باور بسیار به واقعیت نزدیک است زیرا اگر تاربخ این روز را به هجری شمسی تبدیل کنیم مطابق با بیست و هشتم اسفند سال دهم هجری شمسی می‌شود. به غیر از آداب و رسوم اشتراکات  دیگری نیز بین ساکنان دره کشمیر و مناطق مجاور با ایرانیان وجود دارد.  از لحاظ دین و مذهب و مرجعیت شیعیان این منطقه بسیار به ایرانیان نزدیکند... در نزد شیعه و سنی، ساداتی که نسلشان به مهاجران ایرانی باز می‌گردد مورد احترام هستند. بسیاری از سنی‌هانیز از سادات هستند. نامهای خانوادگی کرمانی، سمنانی، گیلانی و ... نشاندهنده این مهاجرت گسترده ایرانیان به کشمیر است. تقریباً می‌توان گفت کلیه ساداتی که در این منطقه زندگی می‌کنند رگ و ریشه ایرانی دارند.

مردم کشمیر بر این باورند که نوروز روزی است که جهان در آن خلق و آدم آفریده شده، آفتاب اولین بار درخشیده و کشتی نوح از طوفان نجات یافته است. همچنین معتقدند که در این روز امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) با یکدیگر ازدواج کردند.

گرامی‌داشت این آئین در کشمیر برگرفته از سنت کهن نوروز در ایران است که این خود نشان از عمق تعلقات فرهنگی این منطقه با ایران است.

 

 

0/700
send to friend
مرکز فرهنگی شهر کتاب

نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸

تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲

 

 

 

تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.

 

عضویت در خبرنامه الکترونیکی شهرکتاب

Designed & Developed by DORHOST