از جان و جهان افسرده‌ی ما

جان‌های افسرده برآمده از جهان در تنش و افسرده‌ی امروزند. افسردگی بیماری رایجی در جهان است، بسیاری از شخصیت‌های معروف به افسردگی دچار بوده‌اند و شاید نامی‌ترین آنها چرچیل باشد که افسردگی را سگ سیاه خودش می‌نامید. اما رشد چهار برابری افسردگی در سه دهه‌ی اخیر، ایران را در میان پنج کشور اول جهان از نظر ابتلا به افسردگی قرار داده است. مهاجرت فراگیر از روستا به شهر، تجربه‌ی شتابزده‌ی مدرنیته، کمرنگ‌شدن مناسبت‌های جمعی و به همین نسبت کم‌شدن حمایت‌های جمعی، استرس فراگیر به‌موجب ناکامی‌ها و مسائل معیشتی از عوامل این رشد سریع عنوان شده است. علت این امر هرچه باشد، افزایش نرخ خشونت، به‌عنوان تابعی از افسردگی، در جامعه در سطح خشونت خانگی، فیزیکی، کلامی تا عاطفی تأمل برانگیز و زنگ هشداری است که آگاهی‌بخشی درباره‌ی این بیماری را ضروری می‌کند.

   کتاب «افسردگی»، اثر کوام مکنزی شامل اطلاعات جامع و ارزشمندی در زمینه‌ی افسردگی و مسائل مربوط به آن است. مکنزی، روانپزشک و استاد دانشگاهی است که در طی سال‌های فعالیت حرفه‌ای خود با انتشار صدها کتاب و مقاله به افزایش شناخت عمومی از بیماری‌های روان کمکی شایان کرده است. او در این کتاب لحن ساده‌ای را برگزیده و مطالب را با رویکردی علمی بیان کرده است. در سه فصل ابتدایی کتاب، افسردگی تعریف شده و علت‌ها و انواع آن معرفی می‌شود. پنج فصل بعدی به رویکردهای مختلف کمکی از خودیاری، رویکردهای تخصصی درمان روان تا درمان با کمک پزشک عمومی پرداخته شده است. در اینجا اطلاعات جامعی در خصوص داروهای مخصوص انواع افسردگی، موارد تجویز و عوارض جانبی آنها به تفصیل ارائه شده است. در نهایت، فصل‌های پایانی به مسائلی چون ارتباط جنسیت، سن، داغدیدگی با افسردگی و راهنمایی مختصری درباره‌ی کمک به دوستان و اعضای خانواده اختصاص یافته است.  

   مکنزی در این کتاب برخی از باورهای عمومی غلط در ارتباط با افسردگی، نحوه‌ی مواجهه ما با خدمات درمانی، بیمار و مسائل مربوط به افسردگی را بیان کرده است. از این میان می‌توان به مسائلی چون بی‌توجهی به افسردگی در کودکان، رهاکردن درمان از روی ناامید شدن از یک روش درمانی یا تجویز به‌خصوص، تلاش نامناسب به نیت تسلی‌بخشیدن به فرد داغدار؛ برای مثال با برشمردن خوبی‌های فرد متوفی و اجازه‌ی صحبت‌های ناراحت‌کننده را به او ندادن، بی‌توجهی یا دست‌کم‌گرفتن خطر خودکشی در کسی که در معرض آن است، استفاده‌ی خودسرانه از داروهای گیاهی با باور اشتباه به اثر جادویی آن یا در نظر نداشتن امکان ایجاد تداخل دارویی، استفاده‌ی خودسر از داروهای ضداضطراب که می‌توانند اعتیادآور باشند، اشاره کرد. از این میان دو مورد را به اختصار توضیح می‌دهم.

    این روان‌پزشک، شیوه‌های درمانی را به سه نوع درمان روان‌شناختی، دارویی، جسمی تقسیم‌بندی و درباره‌ی هر یک توضیحات جامعی ارائه می‌کند. در این میان، به تردید برخی بیماران در مورد مصرف داروهای ضدافسردگی اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر در مصرف داروهای ضدافسردگی تردید دارید، به یاد داشته باشید که پزشکان برای فریب‌دادن بیماران داروهای ضدافسردگی را تجویز نمی‌کنند. ممکن است غیرممکن باشد که بتوانید بدون استفاده از این داروها از پس مشکلاتتان برآیید». همچنین به تصور شوک‌درمانی به‌مانند شکنجه‌ای قرون وسطایی و برآشفتن منتقدان از خشونت بار بودن این روش را طرح می‌کند. سپس ضمن بیان کارامدی و بی‌خطری  ـ تا جایی که در افسردگی‌های بعد از زایمان هم توصیه می‌شود ـ این روش، تصویر کلیشه‌ای شوک‌درمانی را با تصویری بسیار متفاوت جایگزین می‌کند که در آن در حین گذشتن جریان برق از سر فردی که تحت بیهوشی خفیف قرار گرفته است، فقط حرکتی خفیف در انگشت پا مشاهده‌شدنی است.

کتاب افسردگی در ۱۶۸ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ و به قیمت ۳۰۰۰۰ تومان در نشر هرمس منتشر شده است.