توضیح سیدعلی صالحی درباره «ری‌را»

ایسنا: ندیم گورسل پژوهشگر و داستان‌نویس ترک با سیدعلی صالحی دیدار و گفت‌وگو کرد. صالحی در این دیدار گفت شخصیت «ری‌را» که در شعرهایش آمده همسر و عشق اول و آخر او بوده که از دنیا رفته است.

به گزارش ایسنا، در این دیدار ندیم گورسل که یکی از اعضای بنیاد ملی نویسندگان ترکیه و شهروند فرانسه است از سیدعلی صالحی پرسید آیا زبان فارسی از سال‌هایی که در اختیار حافظ بود تا به امروز تغییر کرده و چقدر؟

صالحی در پاسخ به این سؤال گفت: متاسفانه انسان ایرانی در حوزه زبان فارسی همان‌گونه حرف می‌زند که تقریباً در زمان حافظ می‌زده. در تمام این سال‌ها فقط تولید و صنعت باعث شده که واژگانی به دایره کلمات ایرانی‌ها اضافه شود اما واقعیت این است که سه‌چهارم واژگانی که امروز ما استفاده می‌کنیم، همان‌هایی است که رودکی، فردوسی، حافظ و ... استفاده می‌کردند یا افغانستان و تاجیکستان امروز استفاده می‌کنند.

او این ثبات را یک ضعف زبانی دانست و افزود: این نشان می‌دهد که ما در زبان توسعه پیدا نکرده‌ایم، یعنی ما در حوزه کلمه و زبان رشد نکرده‌ایم. تصور کنید در لندن آثار شکسپیر را برای نسل‌های جدید ترجمه می‌کنند اما زبان ما آن‌قدر راکد مانده که نیازی به ترجمه ندارد.

سؤال دیگر ندیم گورسل از سیدعلی صالحی درباره روند شکل‌گیری جریان‌های شعری در ایران و در چند سال اخیر بود که او در این‌باره توضیح داد: ما دو چهره کلی در شعر فارسی داریم؛ کلاسیک و نو. برای پاسخ به سؤال شما باید سراغ شعر نو و زیرمجموعه‌هایش بیایم. یک جریان شعر نو همان جریان خود نیماست. بعد از آن شعر سپید شاملو پا گرفت و ماندگار شد و  بعد هم شعر حجم دکتر یدالله رؤیایی به دنیا آمد.

به گفته صالحی، اگرچه بعد از آن جریان‌های فرعی با عمر کوتاه داشتیم مانند شعر دیگر، اما تا مدت‌ها جریان ماندگار دیگری در شعر و ادبیات فارسی پدید نیامد تا این‌که جریان موج نو توسط احمدرضا احمدی پی‌ریزی شد.

این شاعر افزود: بعد از آن سال ۵۲ و ۵۳ بنده به همراه چهار تن از دوستانم جریان موج ناب را به راه انداختیم. کمتر از پنج سال بعد از آن، مجموعه همه این جریان‌ها به انقلاب اسلامی برخورد و بعد از انقلاب دو جریان اساسی شکل گرفت؛ یکی دکتر رضا براهنی جریان شعر زبانیت را مطرح کرد که از زهدان آن جریان شعر دهه ۷۰ بیرون آمد. اویل دهه ۷۰ خورشیدی را می‌گویم.

صالحی ادامه داد: سال ۶۳ من جریان شعر گفتار را پی‌ریزی کردم که سعادتمندانه می‌گویم یکی از دلایلی که شما امروز این‌جا هستید جنس ماندگار شعر گفتار است.

گورسل درباره جوایز مختلفی که صالحی بعد و قبل از انقلاب دریافت کرده سؤال کرد و پاسخ شنید: برای راه‌اندازی جریان موج ناب من در سال ۵۶ جایزه شعر فروخ فرخزاد را دریافت کردم. بعد از انقلاب هم دو جایزه مهم دیگر گرفتم؛ جایزه اول را اتحادیه سراسری نویسندگان عرب، تحت عنوان مدال ابداع به من داد و جایزه دوم هم مدال طلای اقلیم کردستان است که چند ماه پیش دریافت کردم.

گورسل از صالحی جزییات بیشتری درباره توسعه شعر گفتار خواست که او گفت: در هرات یک جریان شعر گفتار  به راه افتاده که منشأ آن به همان سال در ایران برمی‌گردد. در کردستان عراق هم یک جریان تاثیرگذار شعر گفتار به وجود آمده است.

سؤال آخر گورسل از صالحی سؤال خیلی از مخاطبان شعرهای این شاعر بود؛ او از صالحی پرسید که آیا شخصیت ری‌را در شعرهای او وجود خارجی دارد؟ سیدعلی صالحی صراحتاً به این سؤال پاسخ مثبت داد و گفت: ری‌را همسر و عشق اول و آخر من بود که فوت کرد. او ادامه داد: من بعد از ری‌را عشق را تجربه نکردم. عشق یک بار اتفاق می‌افتد و یک کوچه یک‌طرفه است.

ندیم گورسل که به گفته خودش سال گذشته، پنجاهمین سال نویسندگی خود را جشن گرفته، یکی از کتاب‌های خود را در این دیدار به سیدعلی صالحی تقدیم کرد؛ کتابی که ردپای شاعران مهم در سراسر جهان در آن وجود دارد.

گورسل به صالحی گفت: من بسیار درباره شعر نوشته‌ام اما هرگز خودم را شاعر نمی‌دانم.

او که برنده «جایزه آکادمی زبان ترکی» و جایزه «مدیترانه» شده اولین کتاب خود  را در ۱۶ سالگی نوشته و امروز مدرس ادبیات معاصر ترکی در دانشگاه سوربن فرانسه است. مجموعه داستان «تابستان بدون پایان» و «اولین زن» از معروف‌ترین آثار این نویسنده ترک است.