شش هفته در اتاق

نوید تقوی

شش هفته در اتاق

تنها علت ناخشنودی انسان در آن است که نمی‌داند چگونه در اتاقش آرام بگیرد.

«پاسکال»

اگزویه دومستر در سن ۳۱ سالگی (۱۷۹۴ میلادی) مهم‌ترین کتابش را نوشت. ایده‌ی «سفر به دور اتاقم» پس از حادثه‌ای در زندگی شخصی نویسنده به ذهن او خطور کرد. نویسنده فرانسویدر دوئلِش با افسر ایتالیایی بهپیروزی می‌رسد و پس از آن به حبسِ ۴۲ روزه در اتاقش محکوم می‌شود. راوی رمان موقعیتی مشابه دومستر را تجربه می‌کند و این وضعیتِ ناخواسته سبب می‌شود تا سفری به دور اتاقش را شروع کند.

کتاب در ۴۲ فصل کوتاه نوشته شده است. تشابه عددی تعداد روزهای حبس و فصل‌های کتاب به منزله یادداشت‌های روزانه نیست. راوی همه را به همراهی در این سفر لذت‌بخش و در دسترس فرا می‌خواند. سفری که مسافران شادمانه تسلیم قوه تخیل می‌شوند و هیچ مانعی بر سر راهشان قرار ندارد. راوی سفرِ پیشنهادی‌اش را برای اقشار مختلف مناسب می‌داند و دیگر لازم نیست تنگدست از فقر، بیمار از آب و هوای نامساعد، بزدل از خطرات جاده‌ای و تنبل از مشقت سفر بترسد. راوی متناوبا دست به سه عمل دست می‌زند.

یا به توصیف اشیاء درون اتاق می‌پردازد ...

«بستر شاهد زاده شدن ماست و شاهد مرگ ما. تئاتری است همواره دستخوش دگرگونی که همه ابنای بشر یک به یک در آن نمایش‌هایی جذاب، لوده‌گری‌هایی خنده‌آور و تراژدی‌های خوف‌انگیز بازی می‌کنند. گهواره‌ای است آراسته به گل‌ها. سریر عشق است. مقبره است.»

یا خاطراتی از زندگی‌اش را تعریف می‌کند ...

«سرانجام صبر از کف دادم. دیگر نتوانستم در برابر رنجشی که مرا از هم می‌درید مقاومت کنم، پس آینه‌ای را که به دست گرفته بودم بر زمین نهادم و برافروخته خارج شدم، بی‌آن که رخصت خروج بگیرم.

به من گفت " گویا دارید می‌روید؟" همزمان به یک سو چرخید تا اندامش را از کنار نیز ببیند. در پاسخ هیچ نگفتم، اما مدتی پشت در گوش ایستادم تا دریابم خروج ناگهانی‌ام چه اثری بر جای گذاشته است.»

و یا نظراتش را بیان می‌کند.

«آدمی همواره در پی آن است که بر لشکرها فرمان راند و بر دانشگاه‌ها ریاست کند و محبوب زیبارویان باشد. اگر به همه‌ی این‌ها دست یابد، آن‌گاه حسرت دشت‌ها و سکوت و آرامش را می‌خورد و در آرزوی آلونک شبانان می‌سوزد.»

دومستر چند سال پس از نگارش این کتاب، کتاب دیگری با موضوعی مشابه به نام «گشت و گذار شبانه در اتاقم» نوشت. «سفر به دور اتاقم» مورد توجه صاحب نظران شناخته‌شده‌ای قرار گرفت. از جمله سنت بوو که حتی موفق به دیدار دومستر هم شد. تقریباً سه دهه پس از مرگ دومستر، ماشادو دآسیس برزیلی رمان معروفش به نام «خاطرات پس از مرگ براس کوباس» را نوشت. در این رمان برزیلی هم با راوی نامتعارفی روبرو هستیم. براس کوباس خود را اینگونه معرفی می‌کند. «من نویسنده‌ای فقید هستم، اما نه به معنای آدمی که چیزی نوشته و حالا مرده، بلکه به معنای آدمی که مرده و حالا دارد می‌نویسد.» دآسیس در یادداشتی از تأثیرپذیری‌اش از دو رمان بر این کتاب پرده برمی‌دارد. یکی همین کتاب دومیستر است و دیگری تریسترام شندی، رمانِ تاریخ سازِ لارنس استرن است. آلن دوباتن در بخش پایانی کتابِ «هنر سیر و سفر» به تجربه‌ی سفر در «سفر به دور اتاقم» می‌پردازد. سفری که سوزان سانتاگ آن را کوتاه‌ترین سفر در تاریخ ادبیات می‌داند.

«سفر به دور اتاقم» اولین مواجهه‌ی مخاطب فارسی زبان بااگزویه دومستر است. انتشارات ماهی این رمان را در مجموعه رمان‌های قطع جیبی چاپ کرده است. احمد پرهیزی که پیش از این کتاب‌هایی از مارسل پروست و موریس بلانشو به فارسی برگردانده بود، کتاب فوق را به فارسی ترجمه کرده است.

سفر به دور اتاقم، اگزویه دومستر، ماهی، احمد پرهیزی، ۱۲۸ صفحه، ۱۲۰۰۰ تومان