جمعه، ۳۱ فروردین ۱۴۰۳
«ترجمه‌ی فیلم که خود نوعی ترجمه‌ی مکتوب (از نظر برگردان جملات گفتاری به نوشتار) محسوب می‌شود، با ترجمه‌ی متن نوشتاری تفاوت ماهوی دارد؛ عمده‌ی این تفاوت در جنبه‌ی چندوجهی ترجمه‌ی فیلم نهفته است» (درباره‌ی ترجمه‌ی فیلم، مقدمه، ص پانزده).
فاطمه جبارزاده، نویسنده‌ی کتاب «درباره‌ی ترجمه‌ی فیلم» با تصریح نکته‌ی فوق، در آغاز کتابش درباره‌ی تفاوت این گونه از ترجمه می‌نویسد: «عمده‌ی این تفاوت در جنبه‌ی چندوجهی ترجمه‌ی فیلم نهفته است. اگر در تولید یک اثر متنی فقط عامل نویسنده را دخیل بدانیم، در تولید یک اثر دیداری یا شنیداری عوامل گوناگونی دخیل‌اند، از متن فیلمنامه و گفت‌وگوها گرفته تا کارگردان، بازیگران، صدا، چیدمان صحنه و مانند آن. هر فیلم اغلب از زوایایی گوناگون فنی، اجتماعی، روانشناختی و جامعه‌شناختی مورد نقد قرار می‌گیرد و هرگاه به یک یا چند زبان ترجمه می‌شود، نظریه‌های ترجمه و زبان‌شناسی نیز به آن افزوده می‌شوند» (همان صفحه).
مؤلف در ادامه به نقل از دیاز سنتاس، استاد دانشگاه امپریال کالج لندن در رشته‌ی مطالعات ترجمه، می‌نویسد: پژوهشگر عرصه‌ی ترجمه‌ی فیلم باید «آنچه در فیلم گفته می‌شود» و «چگونه گفته می‌شود» را با هم بررسی کند و بدیهی است این بررسی‌ها زمانبر است (همان، مقدمه، شانزده).
نویسنده سپس با تفکیک کردن ترجمه به عرصه‌های حقوقی و اسناد و مدارک، ادبی، متن‌های تخصصی سیاسی، اقتصادی و علمی، ترجمه‌ی شفاهی یا غیرمتنی و در نهایت ترجمه‌ی رسانه‌ای، درباره‌ی ترجمه‌ی رسانه‌ای می‌آورد: ترجمه‌ی رسانه‌ای شامل ترجمه‌ی خبر، چه به صورت مکتوب برای روزنامه‌ها و چه به صورت غیرمکتوب در سایت‌ها، برنامه‌های خبری تلویزیونی و رادیویی است. این نوع ترجمه مستلزم آشنایی مترجم با خبر و گزارش‌نویسی است. ترجمه‌ی فیلم‌های تلویزیونی، مستند و سینمایی نیز در همین دسته قرار می‌گیرد. نوع اخیر ترجمه با توجه به عوامل افزوده شده به متن (شامل صدا و تصویر) شرایط و محدودیت‌هایی دارد که آن را از دیگر انواع ترجمه متمایز می‌کند و خود به انواع و اشکال مختلف (دوبله، زیرنویسی، روایت همزمان و...) تقسیم می‌شود. موضوع اصلی کتاب حاضر بررسی همین نوع ترجمه است. کتاب سعی دارد با نگاهی علمی و به زبانی ساده و همه‌فهم در چند بخش اصلی دوبله، زیرنویسی، چالش‌های ترجمه‌ی فیلم، ترجمه‌ی فیلم در ایران و مسائل مربوط به ترجمه‌ی فیلم را بررسی کند و تا جایی که امکان دارد راهکار عملی مرتبط با موضوع مورد بحث ارائه دهد.
کتاب در شش فصل، به شرح زیر نوشته شده است: فصل اول: کلیات، فصل دو: دوبله، فصل سوم: زیرنویسی، فصل چهارم: چالش‌های ترجمه‌ی فیلم، فصل پنجم: ترجمه‌ی فیلم در ایران، فصل ششم: نگاه علمی به ترجمه‌ی فیلم.
فصل اول شامل مباحث زیر است: فیلم و انواع آن؛ چیستی و چرایی ترجمه‌ی فیلم؛ دوبله یا زیرنویسی، مسئله این است.
در فصل دوم به موارد زیر پرداخته شده است: دوبله؛ دوبله (ترجمه‌ی) همزمان؛ روش‌های دوبله‌ی همزمان؛ راهبردهای دوبله‌ی همزمان (در مرحله‌ی پس از تولید)؛ دوبله‌ی همزمان در برنامه‌های زنده؛ راهبردهای دوبله‌ی همزمان (در برنامه‌های زنده)؛ دوبله برای نابینایان و کم‌بینایان؛ توصیف شنیداری؛ راهبردهای توصیف شنیداری؛ توصیف شنیداری در تئاتر.
مباحث فصل سوم به شرح زیر است: زیرنویسی؛ انواع زیرنویسی؛ آغاز زیرنویسی؛ روش‌های تولید زیرنویسی؛ زیرنویسی برای تلویزیون؛ زیرنویسی نوری در تلویزیون؛ تجهیزات زیرنویسی؛ کدهای زمانی؛ واحد زیرنویسی؛ مراحل زیرنویسی؛ استاندارهای زیرنویسی؛ راهبردهای ترجمه برای زیرنویسی؛ زیرنویسی برای ناشنوایان و کم‌شنوایان؛ کپشن؛ راهبردهای کپشن‌نویسی؛ فن ساب (زیرنویسی غیرحرفه‌ای).
در فصل چهارم موارد زیر بررسی شده است: چالش‌های ترجمه‌ی فیلم؛ موارد چالش‌برانگیز؛ ترجمه‌ی لهجه‌ها و گویش‌ها؛ ترجمه‌ی عبارات ناپسند؛ ترجمه‌ی موارد فرهنگ ـ ویژه؛ ترجمه‌ی عناصر کلامیِ دیداری؛ همگامی در ترجمه‌ی فیلم؛ ترجمه‌ی عبارات طنزآمیز در فیلم؛ ترجمه‌ی عنوان فیلم؛ ترجمه‌ی اسامی خاص؛ ترجمه‌ی اصطلاحات و تعبیرات در فیلم.
فصل پنجم، به ترجمه‌ی فیلم در ایران و فصل آخر نیز به نگاه علمی و ترجمه‌ی فیلم می‌پردازد.
مؤلف درباره‌ی ترجمه‌ی فیلم در ایران نوشته است: آشنایی بسیاری از کشورها با ترجمه‌ی فیلم، به چند دهه هم نمی‌رسد؛ اما قدمت آن در ایران به حدود یک قرن پیش بازمی‌گردد. همگام با تغییرات اجتماعی، سیاسی و فنی، ترجمه‌ی فیلم نیز فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. روند شکل‌گیری ترجمه‌ی فیلم از میان‌نویس آغاز و با به‌کارگیری تجهیزات پیشرفته، استودیوهای مجهز و مترجمان و صداپیشگان حرفه‌ای در سال ۱۳۵۰ به اوج خود رسید (ص ۱۶۷).
«درباره‌ی ترجمه‌ی فیلم»، نوشته‌ی فاطمه جبارزاده را نشر هرمس در ۲۱۶ صفحه‌ی قطع پالتویی و به قیمت ۲۴۰۰۰ تومان منتشر کرده است. ویرایش علمی این کتاب را محمد شهبا، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر، به عهده داشته است.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
