شنبه، ۱ اردیبهشت ۱۴۰۳
مهر: هشتم ژوئیه ۲۰۱۹ برابر است با چهل‌وهفتمین سالگرد شهادت غسان کنفانی، نویسنده، روزنامه‌نگار و مبارز مشهور فلسطینی. کنفانی در هشتم ژوئیه ۱۹۷۲ به همراه خواهرزاده‌اش در بیروت توسط عوامل رژیم صهیونیستی ترور شد. موساد مستقیماً مسئولیت این ترور را بر عهده گرفت و این در صورتی است که کنفانی فقط در بخش فرهنگی جبهه خلق برای آزادی فلسطین فعالیت داشت.
چقدر به وطن می‌مانی
محمود درویش، شاعر و نویسنده شهیر فلسطینی، شعر بلندی درباره کنفانی دارد که بخش‌هایی از آن با ترجمه سیدحسین مرکبی چنین است:
«هنگامی که می‌گوییم فلسطین... از چه چیزی صحبت می‌کنیم؟
آیا تا پیش از این به آن اندیشیده بودیم؟
امروز دیگر می‌دانیم
فلسطینی بودن یعنی انس با مرگ
یعنی تعامل با مرگ
یعنی ثبت‌نام در خون غسان کنفانی
پاره‌های تن تو این تکه گوشت‌های سوخته بر در و دیوار نیستند،
عکا و حیفا و قدس و طبریه و یافا هستند.
و خوشا آن تنی که پاره‌هایش شهرها باشند.
چقدر به وطن می‌مانی.»
کنفانی پس از شهادت به عنوان یکی از سمبل‌های مقاومت در میان آزادی‌خواهان جهان مطرح شد. در ایران نیز آثار او به کرات ترجمه شده است. به باور بسیاری از منتقدان و پژوهشگران ادبیات معاصر عرب، بهترین ترجمه‌های فارسی از آثار کنفانی دو کتاب «ادبیات مقاومت در فلسطین اشغال‌شده» و «تا هر وقت که برگردیم: داستان‌های کوتاه» است که با ترجمه موسی اسوار، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در دسترس مخاطبان قرار گرفته‌اند.
به مناسبت سالگرد شهادت کنفانی با اسوار گفت‌وگویی داشته‌ایم. این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، درباره زبان آثار غسان کنفانی گفت: زبان کنفانی زبان سختی نبود. البته او در آثارش تعبیرات معاصر عربی دارد و از صناعاتی چون ایهام، کنایه، تلمیح و... هم بهره می‌برد، اما اگر مترجمی به امکانات زبانی عرب و بویژه زبان معاصر عربی آگاه باشد، می‌تواند بافت زبانی داستان را فهمیده و در ترجمه آن را منتقل کند. زبان معاصر عرب بسیار دشوار است و اکثر استادان ما که وارد در ادبیات و زبان کلاسیک عرب هستند، وقتی به زبان معاصر می‌رسند، از درک کامل آن ناتوان می‌مانند. چرا که بافت زبانی معاصر متفاوت است و البته متاثر از زبان‌های دیگر. بنابراین مترجمی که سیر تحول زبان عربی را دنبال نکرده باشد در ترجمه آثار کنفانی درخواهد ماند.
کنفانی مبارزی صادق
اسوار در بخش دیگری از این گفت‌وگو به تاثیر کنفانی بر ادبیات مقاومت بویژه در ایران و کشورهای عربی اشاره کرد: غسان کنفانی در بخش فرهنگی سازمان چپ گرای جبهه مردمی برای آزادی فلسطین فعال بود، اما همه از جمله جورج حبش، رییس این جبهه به صداقت او اعتراف می‌کردند.
وی افزود: یک معیار برای صداقت افراد در مبارزه و دغدغه‌های ملی‌شان این است که ببینیم رژیم صهیونیستی با کدامیک از آنها دشمن است. همین معیار صداقت کنفانی را روشن می‌کند. اسرائیل به شدت با این چهره فرهنگی مبارز دشمن بود که بالاخره هم او را ترور کرد و به شهادت رساند. کنفانی در صدر کسانی بود که اسرائیل برای ترورشان برنامه‌ریزی کرده بود. بنابراین فارغ از اینکه کنفانی در سازمانی چپ گرا به مبارزه اشتغال داشت، همینکه اسرائیل او را ترور کرد نشان می‌دهد که در مبارزه خود صادق بود و واقعاً دغدغه میهن را داشت.
این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره تاثیر ادبیات کنفانی بر ادبیات مقاومت در ایران نیز اشاره کرد: مبارزانی پیش از انقلاب آثار کنفانی را دنبال کرده و با اسم مستعار ترجمه می‌کردند. به دلیل صداقت او ادبیاتش مورد توجه انقلابیون ایرانی نیز بود. البته در پیش از انقلاب گروه‌هایی نیز با مبارزان فلسطینی ارتباط برقرار کرده و در تعامل آموزشی با آنها بودند و از رهگذر همین ارتباط با آثار کنفانی نیز آشنا شدند.
اسوار درباره استقبال ایرانیان از ترجمه کتاب «ادبیات مقاومت در فلسطین اشغال‌شده» گفت: این کتاب در اوایل دهه ۶۰ توسط انتشارات سروش در دسترس مخاطبان قرار گرفت و در زمان کوتاهی به چاپ‌های متعدد رسید. من شاهد بودم کسانی که دغدغه فلسطین را داشتند، فارغ از گرایش‌های سیاسی‌شان به این کتاب توجه کرده و از آن الگو می‌گرفتند. در دهه‌های بعد هم که باقی آثار کنفانی در ایران ترجمه و منتشر شد.
کوتاهی در تربیت مترجم فارسی برای ادبیات معاصر عرب
اسوار در بخش دیگری از سخنان خود در موضوع آسیب شناسی ترجمه آثار غسان کنفانی به فارسی، گفت: متاسفانه ترجمه‌های غلط از ادب معاصر عرب به فارسی بسیار منتشر شده است. این روند باید آسیب شناسی جدی شود و برای اینکار به جلسات زیاد نیاز است. نظام آکادمیک ما باید در عمق کار کند و نه در سطح. ما اکنون هم در مقاطع کارشناسی ارشد و هم در مقطع دکتری رشته ترجمه ادبیات عرب را داریم.
مترجم کتاب «تا سبز شوم از عشق: شعرهای عاشقانه و نثر نزار قبانی» اضافه کرد: پس از راه اندازی مقطع کارشناسی ارشد، کمبود استاد و مدرس در رشته ترجمه بسیار چشم آمد، با این اوصاف اما مقطع دکتری را هم اضافه کردند و دلیل این امر هیچگاه روشن نشد. ترجمه کار سختی است و تخصص گسترده و عمیق می‌خواهد. پس از مدتی فارغ التحصیلان این رشته زیاد شدند و دست به قلم بردند و ترجمه‌ها نیز اکثراً فاجعه بود.
اسوار در ادامه با اشاره به این نکته که ترجمه‌های فارسی آثار کنفانی را با متن اصلی مقابله نکرده است، گفت: در اوایل انقلاب ترجمه داستان بلند «مردانی در آفتاب» به قلم عدنان غریفی منتشر شد که ترجمه قابل قبولی بود.
کتابشناسی ترجمه‌های غسان کنفانی
«ادبیات مقاومت در فلسطین اشغال شده» ترجمه موسی اسوار، انتشارات سروش (۱۳۶۱)
«نگاهی به ادبیات صهیونیسم» ترجمه موسی بیدج، انتشارات برگ (۱۳۶۵)
«تا هر وقت که برگردیم: داستان‌های کوتاه» ترجمه موسی اسوار، انتشارات آگاه (۱۳۶۹)
«به حیفا باز می‌گردم» ترجمه محمد علی عسگری، نشر صابرین (۱۳۷۰)
«بازگشت به حیفا و پنچ داستان کوتاه» ترجمه سبزعلی عزیزی‌بنی‌طرف، نشر چکامه (۱۳۷۰)
«انسان و باران» ترجمه مهرنوش سلوکی، انتشارات سوره مهر (۱۳۷۰)
«نمایشنامه پلی به سوی ابدیت» ترجمه فاروغ نجم الدین، انتشارات فیلم و هنر (۱۳۸۱)
«نمایشنامه در» ترجمه فاروغ نجم الدین، انتشارات فیلم و هنر (۱۳۸۱)
«بچه‌های فلسطین» ترجمه فاطمه باغستانی، انتشارات روایت فتح (۱۳۹۱)
«نامه‌ای از رام‌الله» ترجمه مرضیه خسروی، نشر روزگار (۱۳۹۳)
«مردانی در آفتاب» ترجمه احسان موسوی خلخالی، نشر نیلوفر (۱۳۹۳)
«مردان در آفتاب» ترجمه عدنان غریفی، انتشارات افراز (بازنشر در ۱۳۹۷)
و...
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
