جدال با تاریکی

وینش: مجموعه‌ی «پتش خوارگر» یک پنج جلدی ناتمام است که براساس داستان‌های اوستا و بندهشن نوشته شده است. جهان کتاب، جهانی اسطوره‌ای و پر از عجایب است و به عبارتی حلقه‌ی گم‌شده‌ی ادبیات کودک و نوجوان ماست. داستان پتش خوارگر برپایه‌ی مفهوم «فره» بنا شده، فره ایزدی که از دست پادشاه گریخته و جهان را دچار هرج و مرج کرده است. همان دوگانه‌ی معروف خیر و شر؛ یک طرف نیروی خیر صف‌آرایی کرده و طرف دیگر دیوها از زیر زمین به روی زمین هجوم آورده‌اند.

مجموعه‌ی پتش خوارگر(حماسه سرآغاز/ مردی از تبار اژدها/ بر بنیادهای هستی)

نویسنده: آرمان آرین

ناشر: افق

مجموعه‌ی پتش خوارگر اول قرار بود یک سه‌گانه باشد، سه‌گانه‌ای براساس داستان‌های اوستا و بندهشن. اما در روند نوشته شدن و انتشار این مجموعه نویسنده اعلام کرد که این مجموعه تا پنج جلد ادامه دارد که جلدهای آخر آن هنوز چاپ نشده‌اند. اما من دوست دارم از این مجموعه‌ی ناتمام بنویسم. چرا؟ به احترام جهانی که نویسنده‌ی کتاب، آرمان آرین آفریده است. جهانی اسطوره‌ای، جهانی پر از عجایب و غرایب. جهانی که حلقه‌ی گم‌شده‌ی ادبیات کودک و نوجوان ماست.

تا به حال نویسندگان ایرانی کتاب‌های بسیاری تألیف کرده‌اند که بر پیشانی آن‌ها عبارت «فانتزی» خورده است اما چه چیزی کار آرمان آرین را متفاوت می‌کند؟ بگذارید کمی از داستان پتش خوارگر بگویم و بعد برگردیم برای نوشتن از این تفاوت.

داستان پتش خوارگر برپایه‌ی مفهوم «فره» بنا شده است. فره ایزدی که از دست پادشاه گریخته است و جهان را دچار هرج و مرج کرده است. همان دوگانه‌ی معروف خیر و شر ساخته شده، یک طرف نیروی خیر صف‌آرایی کرده و طرف دیگر دیوها از زیر زمین به روی زمین هجوم آورده‌اند. خشک‌سالی، قحطی، مهاجرت، تباهی و نیرو گرفتن سیاهی حاصل این هجوم است. آغاز ماجرا از همین‌جاست، مردم در رنجند، آراستی نوجوان و خانواده‌اش هم از همین مردم هستند. آن‌ها در روستایی به نام چیچست زندگی می‌کنند و با هجوم نیروهای شر آراستی تمام خانواده‌اش را از دست می‌دهد و مجبور می‌شود به تنهایی سفری طولانی را آغاز کند. سفری که حقایقی را برایش آشکار می‌کند، آشنایی با پتش‌خوارگر موجودی نیمه بشری- نیمه اهریمنی راه را برای آراستی روشن‌تر می‌کند، موجودی که انگار تنها امید برای رهایی انسان‌ها از پلیدی است.

اما ساختار این مجموعه آن را متفاوت و امکان شنیدن صداهای مختلف را فراهم می‌کند. راوی دانای کل است، اما هر بار با یکی از شخصیت‌ها حرکت می‌کند، شخصیت‌هایی که هر کدام مسیر متفاوتی را برای رسیدن به فره برگزیده‌اند. از وزیر گرفته تا پدر و دختر نوجوانی که مهارت عجیبی در به دام انداختن هیولاها دارند. از پتش‌خوارگر تا جهی که در اوستا ماده‌دیوی است پلید و گناه‌کار.

نویسنده شخصیت‌ها را به خوبی پرداخته است، شخصیت‌های متنوع و متعددی که هم انسان هستند هم دیو، هم پری هستند و هم موجودات کوچک درازگوشی که روی درخت‌ها زندگی می‌کنند.

چرا نوشتن از این داستان مهم است؟ به خاطر جهان داستانی آرمان آرین. او در طی این سال‌ها در مسیر مشخصی حرکت کرده است و با الهام از اسطوره‌ها، افسانه‌ها و شخصیت‌های ایران باستان رمان‌هایی را برای نوجوانان آفریده است که تازه‌ترین آن، پتش‌خوارگر کامل‌ترین آن‌هاست. جهان داستانی آرمان آرین در این مجموعه به خوبی پدیدار است و دغدغه‌هایش قابل پیگیری.

او از جهانی می‌نویسد که آن را می‌شناسد و نمونه‌ی قابل توجهی از فانتزی‌ای بر بستر سنت‌های فرهنگی و فکری ایران ارائه می‌دهد، فانتزی‌ای که هیچ نمونه‌ی ترجمه‌ای ندارد و همین تفاوت این نویسنده با بسیاری از نویسندگان دیگر است که فانتزی می‌نویسند و دوگانه می‌سازند تا از تقابل خیر و شر حرف بزنند.

نوری که آرین در آثارش به دنبال آن است تا تاریکی را نابود کند، برآمده از سنتی است که پتش‌خوارگر را در امتداد آن میراث قرار می‌دهد. اثری که از میراث فرهنگی و ادبی ایرانی منفک نیست، آن را کامل و به روز می‌کند، به جهان امروز می‌آورد و آن را تبدیل به دغدغه‌ی مخاطبش می‌کند.

با خوانشی متفاوت، می‌توان پتش خوارگر را اثری کاملاً امروزی دانست، تلاش همیشگی انسان برای برقراری عدالت و صلح و مبارزه با فساد. او مخاطب نوجوانش را دعوت می‌کند تا دنیای اطرافش را با دقت تماشا کند، کنش‌گر و جست‌وجوگر باشد، ریشه‌هایش را بشناسد و آن‌ها را محکم‌تر کند.

در روزگاری که شاید دلبستگی نوجوانان نسبت به سرزمین‌شان کمرنگ شده باشد، اهمیت و ارزش جهان داستانی آرین پررنگ می‌شود. شخصیت‌های نوجوان پتش خوارگر تماشاگر نیستند، آن‌ها هم همپای بزرگ‌ترها برای دنیایشان نگرانند و تلاش می‌کنند آرامش را به آن بازگردانند، نه فقط به خاطر خودشان. نوجوانانی که در طی سفر تغییر می‌کنند، آدم‌ها را بهتر می‌شناسند و جهان‌شان گسترده می‌شود و شاید بزرگ‌ترین کارکرد مجموعه‌ی پتش‌خوارگر در کنار لذتی که دنبال کردن سرنوشت شخصیت‌های این مجموعه در فضایی وهم‌آلود و متفاوت به خواننده می‌دهد همین باشد: گسترش جهان مخاطبان.