شنبه، ۱ اردیبهشت ۱۴۰۳
اعتماد: هر ساله دهم دسامبر همزمان با سالروز درگذشت آلفرد نوبل مراسم سخنرانی برگزیدگان جایزه نوبل برگزار می‌شود اما برگزیدگان نوبل ادبیات ۴ روز زودتر سخنرانی خود را ایراد می‌کنند. روز یکشنبه، هفتم دسامبر، اولگا توکارچوک نویسنده لهستانی برگزیده سال ۲۰۱۸ و پیتر هاندکه، نویسنده اتریشی در این مراسم حضور یافتند. برگزیدگان نوبل ادبیات، جایزه نقدی خود را امروز، دهم دسامبر همراه با برگزیدگان نوبل پزشکی، شیمی، فیزیک و اقتصاد از دستان شاه سوئد در سالن «رویال کنسرت‌هال» واقع در استکهلم دریافت می‌کنند.
حمایت هاندکه از صرب‌ها طی جنگ‌های بالکان و طرفداری‌اش از اسلوبودان میلوشویچ جنایتکار جنگی، انتخاب امسال آکادمی سوئد را زیر سؤال برد و بسیاری از نویسندگان و حتی سیاستمدارها را به واکنش واداشت. دولت‌های کوزو و آلبانی در اعتراض به تقدیر آکادمی سوئد از پیتر هاندکه، مراسم نوبل را تحریم کردند. آکادمی سوئد پیش از این با انتخاب باب دیلن و افتضاحی که رسوایی جنسی در سال ۲۰۱۷ برایش به بار آورد، پایه و اساسش را زیر سؤال برد. پیش از اعلام برگزیدگان نوبل ادبیات، مسوولان آکادمی وعده وسعت نگاه و انتخاب نویسنده‌های غیراروپایی داده بودند. اما با انتخاب دو نویسنده اروپایی که اتفاقاً یکی از آنها مدافع نسل‌کشی مسلمان‌هاست، استعفای دو تن از اعضایش را رقم زد و تحریم‌ها را روی سرش آوار کرد. حالا سخت می‌توان راه نجاتی برای آکادمی نوبل که معتبرترین جایزه ادبی را اهدا می‌کند، متصور شد.
هاندکه حرفی از نسل‌کشی نزد
هاندکه ۷۷ ساله در سخنرانی نوبلش اشاره‌ای به صرب‌ها و نسل‌کشی‌شان نکرد. در واقع موضوعاتی را که از نظرش حائز اهمیت بود برای سخنرانی انتخاب کرده بود. توجه او روی وقایع اندوهبار نبود و بیشتر به اتفاقات کوچک، نامحسوس و جزیی پرداخته بود. هاندکه که در ایران با کتاب‌های «اهانت به تماشاگر» و «غیب‌گویی» با ترجمه علی‌اصغر حداد شناخته می‌شود در این مراسم از نقش خاطرات و داستان‌های مادرش در حرفه نویسندگی گفت. گل‌هایی که در حاشیه جاده روییده‌اند و پرنده‌ای که روی شاخسار است، تمام توجه هاندکه را به خود معطوف کرده بود. برای برگزیده جایزه نوبل ۲۰۱۹ جنگ، تانک‌هایی که در خیابان پیش می‌روند و کیسه باروت قهوه‌ای هیچ‌کدام از اینها واقعیت ندارند. واقعیت برای او سنگ آروزیتی است که در سرزمین مادری‌اش، کرنتن یافت می‌شود.
جهان از کلمات ساخته شده
سال گذشته آکادمی سوئد برای اداره بحران‌های داخلی که رسوایی‌های جنسی مسبب‌شان شده بود، معرفی برگزیده‌اش را به تعویق انداخت و نام اولگا توکارچوک حدود ۲ ماه پیش از سوی آکادمی سوئد به عنوان برگزیده سال ۲۰۱۸ اعلام شد. آن زمان آشنایی چندانی با او نداشتیم. کتاب‌های این نویسنده لهستانی در ایران منتشر نشده بود و شاید به لطف گفت‌وگویی که اسدالله امرایی سال ۱۳۸۸ در مجله گلستانه با او داشت و داستانی که ضمیمه‌اش کرده بود، آوای اسمش به گوش‌مان آشنا بود. ترجمه رمان «گریزها»ی این نویسنده به تازگی منتشر شده است و برگردان رمان «استخوان مردگان را شخم بزن» به زودی در ایران منتشر می‌شود. هر دو این آثار از مهم‌ترین نوشته‌های ادبی این نویسنده به شمار می‌روند.
اولگا توکارچوک در سخنرانی‌اش نقطه مقابل هاندکه قرار می‌گیرد. نویسنده‌ای که دغدغه‌هایش از مرزهای سرزمینش فراتر می‌رود و در فکر بحران‌های پیش روست. این نویسنده لهستانی فکر می‌کند به نوع جدیدی از ادبیات داستانی برای خنثی کردن میل عصر جدید به منزوی کردن و جدا کردن مردم از همدیگر نیاز است. توکارچوک در مراسم سخنرانی‌اش از «صدای سفید اقیانوس‌های اطلاعاتی خسته‌کننده» در عصر اینترنت گله و شکایت کرد. او گفت:«معلوم شده که ما قدرت تحمل عظمت اطلاعات را نداریم؛ اطلاعاتی که به جای متحد کردن‌مان، عمومیت بخشیدن و رها کردن‌مان، ما را متفاوت و جدا کرده و در حباب‌های منفرد کوچک حبس کرده است.» توکارچوک معتقد است این امر آدم‌ها را از درک ارتباط میان کنش‌ها سرخورده می‌کند که نتیجه‌اش همین بحران آب‌وهوایی و تنش‌هاست.
او در این مراسم از رویای تحقق بخشیدن به رویایش در دنیای نویسندگی گفت. راوی «چهارم شخص»ی در داستان که دارای دیدگاه‌های تک تک شخصیت‌های یک رمان است. او در این باره توضیح داد:«می‌توانیم ظاهر این راوی رازآمیز و جدید را معجزه‌آسا و قابل توجه بدانیم. زاویه دید یا دیدگاهی که از آن همه چیز را می‌توان دید. دیدن همه چیز به معنای شناختن این حقیقت غایی است که تمام موجودات با همدیگر ارتباطی متقابل دارند و یک موجود واحد را شکل می‌دهند حتی اگر ارتباطات بین آنها هنوز برای ما مشخص نشده است.» همچنین از مشکلی که در حال حاضر با آن مواجهیم، صحبت کرد:«جهان پارچه‌ای است که تاروپود آن را روزانه در دستگاه‌های بزرگ نساجی اطلاعات، مناظره، سینما، کتاب، شایعات بی‌اساس و ضرب‌المثل‌های کوتاه می‌بافیم. امروزه تأثیر این دستگاه‌های نساجی بسیار گسترده است؛ به دلیل وجود اینترنت تقریباً هر کسی می‌تواند در این فرآیند شرکت داشته باشد، وظیفه‌ای بر عهده بگیرد یا نگیرد، وظیفه‌اش را عاشقانه انجام دهد یا با نفرت، برای بهتر شدن یا بدتر شدن جهان. زمانی که این داستان تغییر کرد بنابراین دنیا هم تغییر می‌کند. در این مورد باید بگویم جهان از کلمات ساخته شده است.»
او سپس وظیفه انسان‌ها را خاطرنشان کرد و افزود: «در مورد جهان چه فکری می‌کنیم و شاید مهم‌تر اینکه چطور آن را روایت می‌کنیم، اهمیت بسزایی دارد. اتفاقی که روی می‌دهد و ما نقلش نمی‌کنیم، تمام و نابود می‌شود. این موضوع نه تنها برای مورخان بلکه برای سیاستمداران و دیکتاتورها، واقعیتی شناخته شده است. کسانی که داستان را در اختیار دارند و آن را می‌بافند در رأس قدرت‌اند.»
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
