اندیشه‌هایی در خور ایام پاندمی

اعتماد: فروید در مقاله «اندیشه‌هایی در خور ایام جنگ و مرگ» به این موضوع اشاره می‌کند که ما در ضمیر ناخودآگاه خود نوعی طرز تلقی و نگرش بدوی نسبت به مرگ داریم. به عنوان مثال مرگ را برای دشمن و همسایه می‌دانیم.   فروید معتقد است ما به مرور زمان و در طول تاریخ بر اثر رشد تمدن، آن نگرش و طرز تلقی را عقب رانده‌ایم و سرکوب کرده‌ایم. به زبان خودمانی گفته‌ایم «زشت است و عیب است ما هنوز همان تلقی قدیمی را داشته باشیم. ما حالا پیشرفت کرده‌ایم و متمدن شده‌ایم. نمی‌شود که هنوز همان طور بدوی فکر کنیم.» حاصل این سرکوب را چه زمانی درو می‌کنیم؟ وقتی در موقعیت‌هایی مثل جنگ قرار می‌گیریم. آن وقت رویه و ظاهر متمدنانه کنار می‌رود و نگرش بدوی ما آشکار می‌شود. آن وقت از پس خودمان برنمی‌آییم. نمی‌دانیم با خودمان چطور کنار بیاییم و از دیدن این همه زشتی و پلیدی در خود تعجب می‌کنیم. نتیجه اینکه سردرگم می‌شویم و تا مرز فروپاشی پیش می‌رویم. فروید می‌گوید هر چند بازگشت به آن نگرش بدوی و اعتراف به اینکه «ما همانیم که بودیم» پسرفت محسوب می‌شود اما بهتر از سرکوب ضمیر ناخودآگاه و تبعات منفی آن است. اگر از محتوای مقاله فروید و درستی یا نادرستی آن بگذریم، کلیت مقاله او نشان‌دهنده امر بسیار مهمی است. اینکه موقعیت‌های خاص و حساس، اندیشه‌هایی در خور خود می‌طلبند. به این معنی که در شرایط بحرانی اندیشه‌های معمول و ظاهری ما دیگر جوابگو نیست و باید به لایه‌های زیرین اندیشه‌هایمان راه پیدا کنیم. در موقعیت‌های مرزی ضعف اندیشه‌های معمول و ظاهری پدیدار می‌شود و هر آن چه عمری با آن سر کرده بودیم، دود می‌شود و به هوا می‌رود. موقعیت‌هایی مثل جنگ، قحطی، سیل، زلزله و بیماری‌های همه‌گیر جهانی یا همان پاندمی.  یکی از این اندیشه‌های معمول و ظاهری که ما زندگی خود را بر اساس آن چیده‌ایم، اندیشه «موفقیت» است. اغلب فرمول‌های موفقیت بر اساس فردگرایی و خودمحوری تنظیم شده‌اند. به این معنی که برای موفقیت کافی است شما پیش نیازها و قابلیت‌های لازم را از طریق آموزش، تمرین و ممارست در خود ایجاد کنید و اگر چنین کنید موفقیت در چنگ شما خواهد بود. آرایش موفقیت یک آرایش صد و صفر است. این گونه نیست که شما ۵۰ درصد خود را انجام دهید و منتظر ۵۰ درصد باقیمانده بمانید. همه چیز در دست شماست. ویروس کرونا این اندیشه را کاملاً به چالش کشیده و ما را سردرگم کرده است. در این روزها وابستگی موفقیت ما به موفقیت دیگران غیر قابل انکار است. ما زمانی می‌توانیم بر ویروس همه‌گیر غلبه کنیم که دیگران هم بتوانند. من وقتی سلامت خواهم بود که همسایه‌ام،  ایرانی وقتی سلامت است که چینی سالم باشد و اروپایی زمانی سالم است که ایرانی در برابر ویروس مقاومت کند. سلامتی من کاملاً در گروی سلامتی دیگران است. اگر دیگرانی باشند که قرنطینه را جدی نگیرند، مدام سفر کنند و بهداشت فردی را رعایت نکنند من به تنهایی به موفقیت دست نخواهم یافت. شاید در روزهای عادی زندگی، موفقیت ما به خودمان متکی باشد اما در ایام پاندمی موفقیت و سلامت همه دنیا به هم گره خورده است. فروید در انتهای مقاله «اندیشه‌هایی در خور ایام جنگ و مرگ» نوشته بود: «اگر می‌خواهید تحمل زندگی را داشته باشید خود را برای مرگ آماده کنید». منظور فروید این بود که نگرش ضمیر ناخودآگاه نسبت به مرگ را سرکوب نکنید تا بتوانید زندگی را که خواه نا خواه با جنگ و سایر شرایط بحرانی عجین است، تحمل کنید. شاید لازم باشد ما هم نگرش خود را نسبت به موفقیت به معنای عام تغییر دهیم تا در دنیایی که اپیدمی و پاندمی جزیی از آن شده است بتوانیم دوام بیاوریم.