دکتر هادی خانیکی: در دوران پس از کرونا، نیازمند بازنگری‌در تمامی زمینه‌ها هستیم

اطلاعات: به گزارش خبرنگار اطلاعات، هادی خانیکی، استاد گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، در سخنرانی با عنوان «قابلیت‌های فضای مجازی در ارتقای اخلاق آموزشی، آکادمیک، فرهنگی و سیاسی در جامعه ایران» که به همت انجمن ایرانی اخلاق در علم و فناوری، عصر دوشنبه دوازدهم خرداد ماه، به صورت لایو اینستاگرامی برگزار شد، اظهار کرد: قضاوت کردن آثار نهایی پدیده‌ای چنین نوظهور و عالمگیر، بسیار زود است و به همین دلیل نمی‌توان درباره اینکه ما به چه جهانی وارد شده‌ایم، احکام قطعی و احکام اخلاقی صادر کرد ولی می‌توان گفت چه چیزهایی در معرض تغییر قرار گرفته‌اند. من در برابر بدبین‌هایی که می‌گویند این ویروس ما را در معرض نابودی قرار داده و خوش‌بین‌هایی که می‌گویند ما را در شرایط بهتری قرار داده، باید بگویم به نظر من این ویروس ما را به شرایطی پرتاب کرده که آمادگی ورود به آن را نداشته‌ایم و زیرساخت‌های لازم برای آن وجود ندارد.‌

وی افزود: این پرتاب شدن‌ها از پیش از مشروطه تا به امروز، هم ضرباتی به ما زده هم فوایدی داشته؛ از جمله قحطی و وبایی که در آستانه جنگ اول جهانی ما را درگیر کرد ولی بنیادهای آموزش نوین را در جامعه ما پایه‌ریزی کرد و مسؤولان فهمیدند که وقت تأسیس دارالمعلمین است.‌

عضو هیأت مدیره انجمن اخلاق در علوم و فناوری گفت: از طرف دیگر این پدیده ارتباطی جدید الزاما در امتداد ارتباطات گذشته نیست. ما وارد عصر ارتباطات خودانگیز شده‌ایم که دو ویژگی خاص دارند: مرکزیت یافتن خانه و برجسته شدن فردیت و فردگرایی. اما واقعیت امروز چیست؟ دنیای ما مجازی شده یا دنیای مجازی، واقعی شده؟ من فکر می‌کنم، ترکیبی از این دو، بر دنیای امروز حاکم است.‌

خانیکی ادامه داد: در همین حوزه آموزش قبلا در مدرسه چقدر ترس از فناوری‌های جدید ارتباطی غلبه داشت ولی همین موبایل آن قدر ابزار آموزش‌های همین چندماهه قرار گرفت که فراهم کردن آن برای دانش‌آموزان تبدیل به کار خیر شد. در آموزش آکادمیک هم همه کلاس‌ها به شکل آنلاین درآمد و حتی نهادها و ساختارهای خود دانشگاه هم مجبور شدند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. امروز سناریوی غالب برای آینده سناریوی آموزش ترکیبی است یعنی ما دیگر به دوران قبل از کرونا بازنخواهیم گشت و بخشی از آموزش به صورت مجازی و آنلاین خواهد بود و بخش دیگر به شکل حضوری و فیزیکی.استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی افزود: از نظر تغییر زیست فرهنگی و تولیدات فرهنگی آنلاین هم اگر چه نباید خیلی ذوق‌زده برخورد کنیم و بگوییم جامعه به کنسرت های مجازی یا اکران آنلاین یا بازدید مجازی از موزه خو گرفته، ولی به هر حال این فعالیت‌ها وجود دارد.‌

رئیس کرسی ارتباطات، علم و فناوری یونسکو در ایران ادامه داد: در حوزه سیاسی هم پرسش جهانی که در ایران هم مطرح است آن است که میل به کنترل این بیماری، دولت‌ها را به سمت اقتدارگرایی بیشتر می‌کشد. در مجموع به نظر من می‌آید که یک دنیای کاملا متفاوتی نسبت به گذشته در حوزه زیست فرهنگی و سیاسی، ارتباطات و زیست آکادمیک وحتی در ارتباطات بین نهادهای رسمی و جامعه به چشم می‌خورد.‌

خانیکی تصریح کرد: این بیماری نشان داد همه چیز در معرض تغییر قرار گرفته است و هیچ چیز، اعم از اقتصاد و سیاست و غیره را نمی‌توان در امتداد مسیر گذشته‌اش تحلیل کرد. اگر چه ما توسط تکنولوژی‌های ارتباطی به جلو پرتاب شدیم و چهره هراسناک وب کمرنگ‌تر شده و خوش‌بینی نسبت به آن بیشتر شد زیرا این شبکه‌ها وارد همه زندگی شدند و جاهای نامکشوفش، شناخته شد.‌

وی تصریح کرد: کرونا نشان داد چه بخشی از زندگی ما بیخود و زائد بوده، از ماندن در ترافیک تا سیستم اداری و غیره. همچنین به نظر من می‌آید که جامعه در پرتوی این نوع معاشرت‌های مجازی تمایل به گفتگوی بیشتری پیدا کرد، به گونه‌ای که ارزشمندی گفتگو در جامعه قابل مشاهده است. در پی ظهور کرونا، در زمینه‌های اخلاقی هم بخش‌هایی از اخلاق مهم شد؛ مثل اخلاق غمخواری، شفقت، عدالت و اینهاست که جامعه ما را زنده کرد.‌

استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بعد از کرونا قابلیت‌های فضای مجازی به چشم آمد. البته باید برای مبانی اخلاقی برای تقویت آموزش آکادمیک و سیاست و فرهنگ فکری کرد. به نظر بحران کرونا، یک زاویه دیگری گشود، یعنی بازنگری در همه عرصه‌هایی که در آن به سر می‌بریم و از جمله این بازنگری‌ها، بازنگری‌های اخلاقی بود و از جمله بازنگری‌های اخلاقی، تهیه پروتکل‌های اخلاقی بود. مثلا درحوزه درمانی بالاخره با منابع کمیاب مواجه هستیم. اینکه با چه پروتکل‌هایی این منابع را در اختیار بیماران قرار دهیم، پرسش اخلاقی مهمی است. کارنامه جامعه ما در این منظر مثبت بود. در مجموع از دل این پروتکل‌ها می‌توان دستورالعمل‌هایی برای اقدام درآورد.