رمضان یجمعنا

دکتر سیدمهدی زرقانی

دو سالی که در سوریه بودم (1388 تا 1390) مفهوم ماه رمضان را با فاصله گیری از ماه مبارک در ایران متفاوت دریافتم. شعار این ماه در میان اعراب یک جمله قصار عربی بود که همه شبکه‌ها آن را به صور مختلف تکرار می کردند‌: «رمضان یجمعنا» . آنها ماه مبارک را بسیار شاد و با شکوه برگزار می کردند، چیزی مثل نوروز ما. نیمه های شب بود که می دیدی یکی دارد بر طبل کوچکی می‌کوبد و با خواندن شعرهای محلی خواب ماندگان غفلت را بیدار می کند که برخیز که هنگام سحر شد. آخر ماه هم همین آوازخوان دوره گرد دق الباب می‌کرد که حق‌الصوت ما یادتان نرود. مردم بعد از افطار تا دیرگاهی در خیابانها گرد می آیند و خوش و بش می‌کنند. زندگی در ماه مبارک شبها جریان دارد. قدیمترها در زرقان ما هم نزدیک سحر کسانی بر پشت بام می‌رفتند و چاووشی می‌خواندند که برخیزید که وقت سحر آمد. در زندگی ما مسلمانان این ماه خیلی خاصیت دارد. هر فرهنگی آن را به صورتی بزرگ داشته و برایش آداب و رسومی تدارک دیده است، از «به پیشواز (شما بخوانید پیش باز) رفتن» گرفته تا آن مراسم بر پشت بام رفتن برای رویت هلال ماه نو که چه ذوق و شوقی دارد و تا شبهای قدر و قرآن بر سر گرفتن و دعای مجیر و برشمردن هزار اسم خدا در جوشن کبیر تا بیدار شدن با دعای سحر و افطار کردن با «ربنای شجریان». به این مجموعه بیفزایید شوق و ذوق نشستن جمعی بر سر سفره افطار در مهمانی ها و انتظار شیرین دقایق پیش از اذان مغرب و مزه فراموش ناشدنی نان و پنیر و سبزی و خرما را و پیروزی بر وسوسه خوردن آب زلال در روزهای گرم و خشک تابستان در حالیکه از تشنگی له له می‌زنی. ماه رمضان یک اتفاق بی نظیر است، ماه پوست انداختن سال و شکستن عادت وارگی و عادتی شدن زندگی است. صفت «مبارک» که برای این ماه انتخاب شده و در زرقان ما، مثل خیلی جاهای دیگر، جانشین موصوف شده (یعنی به جای ماه رمضان می گویند ماه مبارک) خیلی زنده و معنادار است. انگار کل جامعه مبارک می شود، ادم مبارک می شود، حوا مبارک می شود، زمین و زمان مفهوم تازه پیدا می کند حتی شخصیت خدا در ذهن ما مبارک می شود و میزبانی می‌کند و انسان می شود مهمان خدا. روزهای روزه گرفتن دارای دقایقی است که در ماههای دیگر ان طور به نظر نمی رسد و شبهای رمضان آسمان و اهالی آسمان فعال‌تر می‌شوند. ادمها در ماه مبارک مهربان تر، و ادم تر می شوند، غذاها خوشمزه تر، زندگی زلال تر و یکسانی انسانها بیشتر می شود. حتی بدن در این ماه بهترین و سالمتترین روزهای خود را سپری می کند، چربی ها ذوب می شود و قند خون به تعادل می رسد و تمام لذتهای تن کامانه در رمضان لذیذتر می شود. رمضان از محدود زمانهایی است که روح و جسم در مورد لذت بردن تشریک مساعی می کنند و به تفاهم می رسند. بیخود نیست که اجداد ما این ماه نازنین را بزرگ می داشتند و این همه آداب و رسوم برای لحظه لحظه آن تدارک دیده بودند. خدا لعنت کند کرونا را که لذت ماه مبارک را هم در کام ما تلخ کرده و ما دیگر چندان معنای «رمضان یجمعنا» را حس نمی‌کنیم. خدا کند یکی فریاد استغاثه ما را به گوش خداوندگاران صدا و سیما برساند که شما را به هر دینی دارید سوگند می دهیم که امسال دیگر ما را از «ربنای استاد» محروم نکنید. مردگان خطرناک نیستند.