دف براهنی

دفماه من به دور جهان چرخ می‌زند

درگذشت دکتر رضا براهنی بعضی از مخالفان شعر "دف" را به تجدید نظر واداشت. من از این بعضی‌ها نبودم. از اول این شعر را پسندیدم و از آن دفاع کردم. این به گوش براهنی رسیده بود و شبی در جمعی (گمان می‌کنم در خانه‌ی هوشنگ ماهرویان) که برخی از شاعران و نویسندگان حضور داشتند براهنی با اشاره به من و این شروع که شعر را پسندیده‌ام این شعر را خواند. این شعر به‌خصوص سطرهای آخر آن تجسم زیبای حرکت دف است.

شعر که تمام شد حرفی زدم که گمان می‌کردم طنز همدلانه‌ی آن فهمیده می‌شود، اما براهنی را دل آزرده کرد. مضمون حرفم این بود که این شعر را کسی می‌تواند بسراید که زبان مادری‌اش فارسی نباشد. به بیان روشن چکیده‌ی حرف من این بود که : اگر زبان مادری براهنی فارسی بود نمی‌توانست چنین فاصله‌ای از آن بگیرد. زبان مادری به ندرت به این جرأت میدان می‌دهد. این که چرا این نکته را صریحاً بیان نکردم از آن "چرا" هایی است که اغلب کاری که باید کرد نمی‌کنیم و بعد افسوس می‌خوریم.

براهنی زبان شعر فارسی و توانایی‌ها و ریزه‌کاری‌های آن را جذب نکرده و درست نمی‌شناخت. اگر هم می‌شناخت نمی‌توانست به‌کار برد. یکی از منتقدان غربی گفته‌ی مشهوری دارد: اگر می‌خواهید قدرت و ضعف شاعری را بدانید از او بخواهید در قالب‌های کهن شعری به‌سراید. آنجاست که ضعف‌های او برملا می‌شود. شعرهایی که براهنی در قالب قصیده یا قالب‌های دیگر شعر فارسی نوشته، نمونه‌ی ناتوانی و ناآشنایی او با فضای شعر فارسی است. این شعرها به اندازه‌ای باور نکردنی سست هستند. هوش براهنی در اینجا  دور زدن این زبان و به عبارت مثبت فراتر رفتن از آن است. براهنی برای درمان این ضعف به موسیقی محض کلمه‌ها و واج‌ها در حد گذار از معنی پناه برده است و شعری که زیبایی‌های خاص اما محدود خود را دارد به‌وجود آورده است. به کلمه‌ی "محدود" توجه کنیم. نیما هم زبان جا افتاده را دور می‌زند، اما نه در حد گذار از معنی (که البته می‌تواند به بیانی از ویتگنشتاین بزرگترین حسن باشد) و نه در حد چشم پوشیدن از ظرفیت‌های متنوع زبان و بسنده کردن به موسیقی واژه‌ها و واج‌ها. از این رو نیما خود را به رودی تشبیه می‌کند که از همه جای آن می‌توان آب برداشت. زبان ممتاز براهنی در حد خود او محدود می‌ماند و اصلاً تقلید کردنی نیست، زیرا رونوشتی می‌شود مطابق با اصل. براهنی در آخر کار زبان شعر خود را کشف کرد و این کاری بود ستودنی.

دورت بگردم ای دف دیوانه ای ای ای ای ی ی ی ی ی