شوقی برای شرح شوق

علی‌اصغر محمدخانی: برگزیده شدن کتاب «شرح شوق، شرح و تحلیل اشعار حافظ» به قلم دکتر سعید حمیدیان به‌عنوان کتاب سال ادبیات بسیار شایسته و قابل تقدیر است. دکتر سعید حمیدیان ثمره‌ی سی سال پژوهش درباره‌ی شعر حافظ را در این اثر پنج جلدی ارایه کرده است که یکی از بهترین آثار برای درک شعر حافظ و راهگشای بسیاری از مشکلات در باب شعر اوست. حافظ و شعر او از چند دهه‌ی پیش، خواه و ناخواه بدل به گستره‌ای شده است برای تعاطی، تعامل، تضارب و تخالف آرا و افکار و نظرگاه‌های سخت گوناگون. دکتر حمیدیان بر این اساس که روزگار کنونی شاهد بیشترین و شدید‌ترین اغراق‌ها درباره‌ی خواجه است و او تلاش کرده است که بی‌اغراق، شعر او چنانکه هست برای مخاطبان تحلیل و شرح نماید. حمیدیان در شرح شوق تلاش کرده است که «چه گفتن» و «چگونه گفتن» یا شکل و محتوی شعر حافظ را که خوش‌ترین، دلنشین‌ترین و پاک و پیراسته‌ترین سخن را دارد به خوبی نشان دهد و در جلد اول شرح شوق بحث‌های موضوعی درباره‌ی شخص و شعر حافظ که به منزله‌ی مقدمه و مدخل یا پیش‌نیازی برای ورود به شرح و تحلیل اشعار اوست طرح کند و در این جلد بحث‌های فراوان درباره‌ی حافظ‌پژوهی و آرای حافظ‌پژوهان در امور و مسائل مختلف است و نقد فرایند حافظ‌پژوهی در دهه‌های گذشته تاکنون و این‌که در این زمانه، چگونه باید به شعر حافظ بنگریم و در باب شعر و فکر او بیندیشیم. حمیدیان در جلد اول که حدود ۷۰۰ صفحه است به گوشه‌هایی از منش و اندیشه‌ حافظ و لطایف حکمی و چشمه‌هایی از شیوه‌ و شکل شعر او اشاره می‌کند و خواننده با خواندن دقیق جلد اول با نگاهی تحلیلی به شرح غزل‌های حافظ ورود می‌یابد و شیوه‌ی استنباط محتوی از طریق تحلیل عناصر شعر را می‌آموزد. شرح شوق، شرحی است بر پایه‌ی تجزیه و تحلیل ساختار هر شعر و بررسی پیوندهای اجزای شعر، از ساختار معنایی و مضمونی ابیات گرفته تا عناصر بیانی هم‌چون تشبیهات، استعارات، نماد‌ها و به‌طور کلی تصاویر و بن‌مایه‌ها و نیز صنایع، زبان و غیره. دکتر حمیدیان که اثری هم درباره‌ی شعر سعدی نوشته است با این دو اثر نشان می‌دهد که غزلیات سعدی و حافظ از نظر نظام قافیه و ردیف، به رغم برخی تفاوت‌های جزیی، از شیوه‌ای پیروی می‌کند که بر‌ترین درجه از موسیقی و وحدت‌بخشی را در تاریخ غزل‌پارسی برای این دو شاعر سخن سالار به ارمغان آورده است. در اردیبهشت سال ۹۲ که این کتاب منتشر شد در مرکز فرهنگی شهرکتاب و با حضور استادان نصرالله پورجوادی، بهاء‌الدین خرمشاهی و کامران فانی نشستی درباره‌ی شرح شوق برگزار شد و به صورت تفصیلی درباره‌ی ویژگی‌های این اثر بحث و گفت‌و‌گو شد. به دکتر حمیدیان برای دریافت جایزه‌ی کتاب سال ادبیات تبریک می‌گوییم و خوشحالیم که بازتاب بخشی از حاصل زحماتش را در سه دهه‌ی گذشته درباره‌ی ادبیات فارسی و به‌ویژه حافظ را دید.