ایسنا: رضا اسماعیلی میگوید: گروهی از شاعران رمضان را ماهی میبینند که انسان از نظر خوراک دچار محرومیت شده و گروهی آن را به عنوان کلاس انسانسازی و تربیت جسم و روح میبینند.
این شاعر در گفتوگو با خبرنگار ادبیات و کتاب ایسنا، با اشاره به نگاه انفسی و آفاقی شاعران به ماه رمضان در شعر فارسی گفت: گروهی از شاعران ماه مبارک رمضان را به عنوان ماهی میبینند که انسان از نظر خورد و خوراک دچار محدودیت و محرومیت شده و مدام منتظر افطار هستند. از این گروه میتوان شاعرانی چون فرخی سیستانی و منوچهری دامغانی را نام برد.
او درباره نگاه آفاقی به رمضان بیان کرد: شاعران آفاقی منتظر پایان رمضان و عید فطر هستند تا روال به حالت قبل بازگردد. این شاعران به مادیات مقیدند و سراینده دوست دارد در رفاه و امنیت مادی باشد. در آثار این شاعران به نوعی رگههایی از رمضانستیزی دیده میشود.
اسماعیلی نگاه انفسی را دومین نوع نگاه به رمضان دانست و شرح داد: برای گروهی از شاعران که نگاه انفسی دارند نگاه متعالی و برتر اهمیت دارد. آنها این ماه را به عنوان کلاس انسانسازی، خودسازی و تربیت جسم و روح میبینند.
او با بیان اینکه «بیشتر شاعرانِ عارف و عارفانِ شاعر به ماه مبارک رمضان نگاه انفسی دارند»، اظهار کرد: از این گروه میتوان سنایی، عطار، حافظ، مولانا، بیدل، سعدی و از شاعران معاصر شهریار را نام برد. این بزرگان ادب ماه مبارک رمضان را صیقلدهنده روح و جان که باعث تعالی و تزکیه میشود، میبینند.
این شاعر درباره طنزسرودههایی که به ماه مبارک رمضان پرداختهاند، گفت: برخی از شاعران با نگاه طنزگونه به این ماه پرداخته و سعی کردهاند با لهجه و زبان طنز ماه رمضان را به تصویر بکشند. البته در مجموع ادبیاتی که درباره ماه مبارک رمضان صحبت میکند ادبیاتی انسانساز است که بشر را به تعالی و خودسازی رهنمون میکند.
رمضانیهها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
اسماعیلی با بیاناین که «بسامد شعر رمضان بعد از انقلاب بیشتر شده است»، متذکر شد: البته در مقاطع دیگر نیز این اتفاق رخ داده بود. مثلا در دوران صفویه با توجه به رسمی شدن مذهب تشیع فضای مناسبی برای شاعران مسلمان فراهم شد تا در مدح خاندان رسالت شعر بگویند. در این دوران شعر دینی بسیار اوج گرفت.
او ادامه داد: در مقطع دیگری که شعر دینی بسیار رشد پیدا کرد. زمان حکومت آل بویه بود. در این دوره شاعران شیعی و مسلمان با امنیت خاطر درباره خاندان رسالت شعر میگفتند. دروقع در این دوره زمینه رشد و شکوفایی شعر دینی فراهم شد.
این شاعر درباره اوج رمضانیه پس از انقلاب اسلامی بیان کرد: مقطع سوم اوج رمضانیهها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است. در این دوره به علت حاکم شدن ارزشهای دینی فضایی تامین شد تا شاعر با امنیت خاطر درباره معصومین (ع) شعر بگوید. در این دوره شاهد بالندگی و رشد چشمگیر رمضانیهها هستیم.
او اوج رمضانیهها پس از انقلاب اسلامی را طبیعی تلقی کرد و گفت: طبیعی است بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به خاطر ماهیت دینی این انقلاب نسل شاعرانش هم به نوعی به ارزشهای دینی بازگردد. شاعران این دوره با استفاده از مضامین آیات و روایات دینی شعر را به سمت تعالی سوق دادهاند.
او در ادامه افزود: بسامد این آموزهها بعد از انقلاب بالا رفت و طبیعتا اشعار درباره ماه مبارک رمضان که یک مناسبت شاخص دینی است و در زندگی ما مسلمانان تاثیر عمیقی دارد فراوان میشود.
موضوع رمضانیهها
اسماعیلی رمضانیهها را از نظر موضوع به سه دسته تقسیم کرد و گفت: یک سری از شاعران در استقبال ماه مبارک رمضان شعر سرودهاند یعنی شاعر خودش را برای ورود به ماه مبارک آماده میکند و آغاز این ماه را تبریک میگوید.
او «قدریهها» را دسته دیگری از رمضانیهها دانست و بیان کرد: گروه دیگری از سرودهها به لیالی قدر مربوط میشود که به آن اشعار «قدریه» میگویند که شاعر به برکات شب قدر میپردازد. اینگونه از اشعار در گذشته وجود داشت اما امروز بیشتر شده است.
این شاعر درباره دسته سوم سرودهها نیز اظهار کرد: گروه دیگری از اشعار هم با موضوعیت وداع با ماه مبارک رمضان سروده شده است. زمانی که به پایان ماه مبارک رمضان نزدیک میشویم شاعر تاسف و اندوه خودش را از به پایان رسیدن این ماه اعلام میکند. این اشعار با الهام از دعای حضرت سجاد (ع) در «صحیفه سجادیه» سروده شده است.
او در پایان تصریح کرد: همچنین دستهای به شهادت مولا علی (ع) نگاه دارند. با توجه به این که شهادت حضرت علی (ع) در شبهای قدر قرار گرفته، ذهن و زبان شاعران به این موضوع معطوف شده است و سعی کردهاند رمضان را با فضیلت علوی پیوند دهند.