فرهیختگان: کتاب «مبانی فقهی و حقوقی ورزش» بهتازگی از سوی سازمان چاپ و
انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شده است. این کتاب به قلم احمدرضا خزائی، عضو هیاتعلمی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی نوشته شده و در آن به بحثهای گوناگونی
پیرامون مبانی فقهی و حقوقی ورزش پرداخته شده است. آنچه خواهید خواند گفتوگوی
«فرهیختگان» با نویسنده کتاب است که هماکنون سمت معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه
آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی را برعهده دارد.
بهعنوان سؤال اول اجازه دهید بحث را از مبحث حقوق ورزش
آغاز کنیم. دلایل نوشتن چنین کتابی چه بوده است؟
مهمترین نکته درباره نوشتن کتاب این بود که ورزش در همه
دنیا و بهطور خاص در کشور ما از جایگاه ویژهای برخوردار است. منتها اتفاقی که در
این میان به وقوع پیوسته این بوده که ورزش از نگاه دینی به افراط و تفریط کشیده شده
است. تنی چند از فقها و حوزههای علمیه در گذشته ورزش را تأیید نمیکردند و به
عبارتی وارد این عرصه نشده بودند. از سوی دیگر انقلاب اسلامی، یک انقلاب فرهنگی
بود و متولیان ورزشی نیز بیشتر آن را یک مقوله غربی میدانستند. بنابراین این
مفهوم نمیتوانست به شکل دقیق در ایران جا بگیرد. از سوی دیگر جوانان ما علاقهمند
به ورزش هستند و ورزش نیز بهعنوان یک اهرم قدرت در کل دنیا مطرح بود. بسیاری از
کشورهایی که مطرح نبودند با ورزش میتوانستند خود را به صدر مجامع بینالمللی
برسانند. قطعاً اسلام نگاه ویژهای به این موضوعات داشت اما کار علمی و فقهی در
این زمینه انجام نشده بود. طی مطالعات و تحقیقاتی که در اینباره انجام شد به این
نتیجه رسیدم که در دنیا و جهان اسلام کتابهای زیادی درباره ورزش وجود دارد که
برخی از آنها نیز در زمینه حقوق ورزش است اما در زمینه فقهی منبعی درباره ورزش
وجود نداشت. البته ما در «لمعه» کتابی با نام «سبق و رمایه» - مسابقه و تیراندازی
- داریم که کتاب عربی کهنی از شهید اول است و شهید ثانی آن را شرح کرده است. این
کتاب نیز مستند به روایاتی از پیامبر اکرم(ص) بود که چند ورزش چون تیراندازی، شنا
و اسبسواری را مجاز دانسته بودند. درحالی که ما امروزه ورزشهای متنوع و رشتههای
ورزشی متعددی داریم و این مساله کار را برای تألیف چنین کتابی سختتر کرد.
بنابراین تلاش زیادی انجام و منابع زیادی بررسی شد. اکثر مباحث در اینباره
متفرقاتی بودند که باید از دل کتابهای فقهی متعدد از قرون اولیه اسلام تاکنون به
دست میآمد. با این اوصاف این متفرقات جمعآوری و مستندسازی شدند و ملاکی برای
ورزشهای امروزی در این کتاب داده شده است.
اساساً جایگاه حقوق ورزش چیست و در این کتاب به کدام
دسته از حقوق پرداخته شده است؟
با توجه به مشکلاتی که در تمامی رشتههای ورزش وجود
دارد، حقوق ورزش یکی از مهمترین مباحث است. هر رشته برای خود فنونی دارد؛ در این
فنون ورزشکاران، باشگاه و... نیز حقوقی برای خود دارند. زمانی رابطه با افراد دیگر
و به عبارت دیگر رابطه انسان با جامعه است. در این رابطه است که حق به وجود میآید.
در ورزش نیز ورزشکارانی که با یکدیگر رقابت میکنند، حقوقی برای خویش دارند. فضایی
که ورزشکاران در آن ورزش میکنند، نیز حقوقی دارد. کسانی که بهعنوان متولیان باشگاه
هستند نیز حقوقی دارند. بنابراین این حقوق باید بهگونهای تنظیم شود که حافظ
منافع همه آنها باشد. به همین علت بهعنوان مثال داوری برای مسابقه قرار داده میشود
که جلوی تضییع حقوق را بگیرد و عین قانون اجرا شود. ما این قانون را حقوق ورزش مینامیم.
همه ورزشها یک حقوق عام دارند که بین همه آنها مشترک است اما غیر از این حقوق عام،
هر ورزش حقوق خاص خویش را نیز دارد. چون بحث ما در این کتاب مبانی فقهی و حقوق
ورزش بوده، وارد ورزشهای خاص و جزئی نشدیم و حقوق عمومی ورزشها در این کتاب
بیشتر بررسی شده است.
ورزش بانوان در زمانه کنونی یکی از مسائل پرچالش بوده
است. شما در این کتاب یک فصل را به ورزش بانوان اختصاص دادهاید و در ابتدای کتاب
نیز بر آن تاکید میکنید. اساساً ورزش بانوان چه جایگاهی در مبانی فقهی و حقوقی
دارد؟
یکی از چالشهایی که در جامعه ما وجود دارد، مقوله ورزش
بانوان است که اسیر نگاههای افراطی و تفریطی شده است. اسلام بحث مرد و زن را در
آیات قرآن و روایتهای ما ندارد. زن و مرد هر دو برابر هستند و از این دیدگاه تفاوتی
میان آنها وجود ندارد. تفاوت از جهت ساختار فیزیکی است. جسم مرد با جسم زن متفاوت
است. تفاوت حقوق در تفاوت ساختار فیزیکی افراد است نه در اصل انسان بودن. به واسطه
تفاوت ساختار و فیزیک و بدن بین زن و مرد، حقوق متفاوتی نیز برای آنها وجود دارد.
در ورزش نیز این مساله وجود دارد و زنان مانند مردان میتوانند هر ورزشی را انجام
دهند. منتها توصیه کارشناسان ورزشی و توصیه اسلام این است که زنان ورزشهای نرمتر
را به خاطر ساختار بدنشان انجام دهند. ورزشهایی که ساختار فیزیک بدن زنان را
دچار مشکل نمیکند، هیچ منعی برای بانوان ندارد و آنان میتوانند کاملاً آن را
انجام دهند.