فرهیختگان: شیب نزولی شاخصهها و مولفههای کتابخوانی تنها مختص کشور
ایران نیست و این وضعیت یک هشدار جهانی است که فرانسویها را نیز به فکر انداخته
است تا مردم کشورشان را دعوت به خواندن کنند. پایین بودن سرانه مطالعه به منزله این
است که کشور مورد نظر در رتبه پایینتر سطح سواد قرار دارد و تاکیدی بر فقر فرهنگی
آن کشور است. حالا فرانسویها نگران از این وضعیت بهمنظور جلوگیری از شیب نزولی
مانگین ساعت مطالعه در کشورشان بنا را بر این گذاشتهاند تا امکان دسترسی کتابخوانها
به کتاب را آسانتر کنند. یکی از تدابیر اندیشیده شده در این مورد دعوت وزارت
فرهنگ فرانسه از مردم است تا در ۱۷
ژانویه ۲۰۱۷ در «شب کتابخوانی» حضور پرشورتری
داشته باشند. در این دعوت از مردم خواسته شده است تا در کتابخانههای پاریس و دیگر
شهرهای فرانسه حضور پیدا کنند. این نخستین دوره از برنامه شب کتابخوانی است که با همکاری
شبکه «رادیو فرانس» برگزار میشود و در این روز تمام کتابخانههای پاریس موظفند
درهای خود را روی عموم علاقهمندان باز کنند. از طرف دیگر نیز از فرانسویها
خواسته شده است به کتابخانههای شهر محل اقامت خود سر بزنند. آنها برای شور و
هیجان دادن به این برنامه درصدد برگزاری برنامههای فرهنگی متنوع در کتابخانهها
هستند. قرار است نویسندگان، تصویرگران و راویان داستان نیز در کتابخانهها حضور
داشته باشند تا کتابخوانها بتوانند با چهرههای مورد علاقهشان دیدار کنند. گفته
میشود که فرانسویها در فکر اجرای برنامهای هستند که کتابخانهها و کتابفروشیها
در روزهای تعطیل آخر هفته و شبها نیز روی عموم باز باشد. گفته میشود در فرانسه
در حال حاضر چیزی حدود ۱۶۰۰
کتابفروشی وجود دارد. این در حالی است که در کشور آلمان ۷۳۹۴ کتابفروشی وجود دارد. فرانسویها که
طبق گزارشهای آماری مرکز بینالمللی مطالعات گذران وقت، سرانه مطالعه کتاب،
نشریات و... در سال ۲۰۱۰
به مدت ۲۰ دقیقه بوده که در قیاس با ۴۴ دقیقه در یک روز در فنلاند، برای آنها نگرانکننده بوده، در
سال ۲۰۱۵ در همین آمار به ۶۷ دقیقه رسیده است که در قیاس با ۱۱۲ دقیقه برای کشور هند که رتبه اول را
داشته، باز هم آنها را به فکر افزایش سرانه معالعه برده است.
ایرانیها در این آمار، سرانه مطالعهشان ۱۳ دقیقه بوده است. سرانه مطالعه یک نفر
در شبانهروز است که میزان مطالعه افراد یک کشور را با هم جمع میکنند و بر تعداد
افراد آن و تعداد روزهای در نظر گرفته شده، تقسیم میکنند. سرانه مطالعه ۱۳ دقیقهای در ایران با احتساب جمعیت ۸۰ میلیونی به منزله این است که در هر
روز، ۱۷ میلیون ساعت معالعه در ایران انجام میشود. البته آمار منتشرشده از سوی
نهاد کتابخانههای عمومی، آمار سرانه مطالعه ایران، ۷۵ دقیقه و ۳۴
ثانیه محاسبه شده که ۱۵دقیقه
و ۱۷ ثانیه به کتاب، ۲۱ دقیقه و ۳۱ ثانیه برای قرآن و ادعیه، ۳۲ دقیقه و ۳۶ ثانیه روزنامه و پنج دقیقه و۴۲ ثانیه به نشریهخوانی اختصاص پیدا
کرده است. این آمارها هر دو فضای مجازی و فیزیکی را شامل میشد. تازهترین آمار
رسمی منتشرشده از سوی موسسه خانه کتاب اما حکایت از آن دارد که شمارگان متوسط کتاب
در ۶ ماه نخست سال جاری نسبت به بازه
زمانی مشابه در سال ۹۴،
۱۴/۳ درصد کاهش داشته و در مقایسه با کل سال ۹۴، کاهش ۱۷/۳۴
درصدی یافته است؛ یعنی از هزار و ۹۲۰ نسخه، به هزار و ۵۸۷ نسخه رسیده است. آنچه به
این نگرانی بیشتر دامن میزند، افزایش قیمت متوسط کتاب در ۶ ماه نخست سال جاری است که نسبت به بازه
زمانی مشابه در سال ۹۴،
۷/۱۱ درصد افزایش داشته، یعنی از ۱۳ هزار و ۴۹۵ تومان به
۱۴ هزار و ۹۸۹ تومان رسیده است. حال باید دید مدیران فرهنگی برای جلوگیری از کاهش
کتابخوانی چه تدبیری خواهند اندیشید؟