خواجوی کرمانی، این شاعر آسمانی کویر، در زمان نظم کمالنامه، فرهیختهای است دنیادیده و از کورهی حوادث بیرون آمده که بهرغم بیماری و ناتوانی ناشی از کهولت، همچنان مشتاق پویش و کوشش است.
وی در کمالنامه حضوری متفاوت با سایر آثارش دارد. او در قصایدش گاه شخصیتی در حد یک مداح و ستایشگر قدرت از خود نشان میدهد. حتی در مواردی درخواست صله و مستمری و وظیفه میکند و گاه در حد انسانی آرمانی اوج میگیرد...
در غزلیات حضوری متعالی، اندیشمند، عاشق و خلاق دارد. ضمن اینکه موقعیت خود را از این جهت که وارث بزرگانی چون سعدی است حفظ میکند و میکوشد شایستگیاش را در چنین جایگاهی ارتقا دهد. همین امر بهعلاوهی همهی خلاقیتهای شخصیاش از او شاعری میسازد که بعدها میتوان تأثیر شعرش را در غزل حافظ بازشناخت.
او در مثنویها حضوری متفاوت دارد. گاه در شخصیت نوروز در جستجوی گل، دشت و صحرا را درمینوردد و با پویش عاشقانهاش تمام عرصهی زندگی را گلآذین میکند... گاه در شخصیت همای رخت سفر برمیبندد و از تیرگی شام تا روشنایی شرق میپوید تا در وصال همایون، فرخندگی و خجستگی را به انسانها عرضه کند.
در روضه الانوار بر مسند پند و اندرز، از حکمت و اخلاق و اندیشه سخن میگوید و بنایی پرصلابت از خرد پی میافکند که بهیقین طرحی از آرمانشهر اوست.
اما در کمال نامه، خواجو خود قهرمان داستان است. ضمیر سوم شخص را که کاربردی روایی دارد رها میکند و با ضمیر اولشخص به صحنهی داستان میآید. در کمال نامه، خواجو از قدم نهادن در راه کمال و سلوک مداوم در آن سخن میگوید با بیانی فاخر و درعینحال استعاری و رمزی.. در گفتگویی نمادین و بسیار زیبا با عناصر چهارگانه،خاک، آب، باد و آتش...
باید کمال نامه را نامهی کمال شاعر دانست...
ششمین نشست از مجموعه درسگفتارهایی دربارهی خواجویکرمانی در روز چهارشنبه ۱۳ بهمن ساعت ۱۶:۳۰ به «کمالنامه، نامهی کمال خواجو» اختصاص دارد که با سخنرانی دکتر فاطمه کهن (خواجوشناس و استاد ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی کرمان) در مرکز فرهنگی شهر کتاب واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر(بخارست)، نبش کوچه سوم برگزار میشود و ورود برای علاقهمندان آزاد است.