جمعه، ۳۱ فروردین ۱۴۰۳
شرق: هر وقت صحبت از تیراژ کتاب و علاقه به کتاب‌خوانی و خرید کتاب می‌شود، جملات تکراری ردیف می‌شود. اینکه مردم علاقه‌ای به کتاب ندارند، مردم سرگرم رسانه‌های مجازی هستند، تیراژ کتاب‌های پرفروش مصنوعی است و... . اما وضعیت کتاب کودک و نوجوان متفاوت است. فارغ از کتاب‌هایی که در کیوسک‌های روزنامه‌فروشی توزیع می‌شوند، علاقه به کتاب‌خوانی بین کودکان و نوجوانان وضعیت بهتری دارد. این را می‌توان از افزایش تعداد ناشران کودک و از روند رو به رشد فروش کتاب کودک در فروشگاه‌های بزرگ دریافت. در کتاب کودک خبری از تیراژهای ۵۰۰نسخه‌ای کمتر می‌توان شنید. برخلاف ادبیات بزرگ‌سال، مراکز و نهادها و تشکل‌های غیردولتی در حوزه کتاب کودک و نوجوان فعال هستند. اسفندماه، ماه جایزه‌های مستقل و غیردولتی کتاب کودک و نوجوان است. نشان‌های طلایی و نقره‌ای لاک‌پشت پرنده و همچنین جایزه شورای کتاب کودک در هفته اول اسفندماه اهدا می‌شود. لاک‌پشت پرنده فهرستی است که ۱۵ نفر از کارشناسان ادبیات کودک و نوجوان از نسل‌های مختلف از پنج سال پیش با ارزیابی کتاب‌های هر فصل منتشر می‌کنند و در پایان سال به بهترین کتاب‌های سال نشان طلایی و نقره‌ای اهدا می‌کنند. شورای کتاب کودک که با سابقه‌ای بیش از ۵۰ سال همچنان یار و یاور ادبیات و کودکان و نوجوانان است، هر سال ضمن انتشار فهرستی از کتاب‌های برگزیده به بهترین کتاب‌های سال نیز جایزه می‌دهد. در کنار این دو جایزه اتفاق‌های ریزودرشت دیگری نیز در شهرهای مختلف ایران در زمینه کتاب کودک و نوجوان افتاده است. براساس آماری که به نقل از شرکت تعاونی توزیع‌کنندگان کتاب تهران اعلام شده، فروش کتاب کودک و نوجوان در نیشابور ۶۷ درصد رشد داشته است. همین آمار از افزایش فروش کتاب کودک در شهرهای دیگر نیز خبر می‌دهد. چنین آمارهایی در کنار استقبال مردمی از رویدادهای مستقل شاید بارقه امیدی باشد در وضعیت نامناسب کتاب‌خوانی ایران!
۵۴ سالگی یک نهاد غیردولتی
پنجاه‌وچهارمین سالگرد تأسیس شورای کتاب کودک در حالی
برگزار شد که جای توران میرهادی بسیار خالی بود هرچند همفکران و دوستدارانش در این
مراسم سعی کردند خاطره او را گرامی بدارند، بانویی که جزء مؤثرترین افراد عرصه ادبیات
کودک و نوجوان است. او از مؤسسان شورای کتاب کودک است که در سال ۱۳۴۱ تأسیس شده و اکنون حدود ۷۰۰ عضو دارد که برای کمک به شناخت و
گسترش ادبیات ایرانی برای کودکان و نوجوانان و کمک به اعتلای کیفی و کمی منابع ادبی
کودکان و نوجوانان و دسترسی هرچه بیشتر کودکان ایرانی به کتاب تلاش می‌کند و قطعاً
توسعه و ترویج کتاب‌خوانی از برنامه‌های این تشکل و نهاد غیردولتی است. در
کمتر از یک‌سالی که از درگذشت میرهادی گذشته، برنامه‌های متنوعی برای زنده‌ماندن
یاد و نام او برگزار شده است. دوستدارانش به یادش درخت کاشتند. همین‌طور به جای گل
برای مراسم ختمش، علاقه‌مندان در ارسال مجموعه «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» به
مناطق محروم، مشارکت کردند. از آن مهم‌تر قرار است به یاد او جایزه توران میرهادی
آبان هر سال به دو نفر برتر در حوزه ادبیات و هنر کودکان تعلق گیرد.
او بیش از ۶۰ سال برای آموزش‌وپرورش، فرهنگ و
ادبیات کودکان تلاش کرد و شعارش این بود: «غم بزرگ‌مان را به کاری بزرگ تبدیل
کنیم». شورای کتاب کودک فعالیت‌های دیگری نیز دارد به‌گونه‌ای که در این
مراسم کتاب‌های برگزیده و شایسته تقدیر و اثر برگزیده جایزه ادبی یمینی‌شریف برای
شعر نیز معرفی شدند تا به‌عنوان کارنامه سال ۹۴ در یادها بمانند.
خاطرات ۵۰ساله
دو انتشاراتی قدیمی کانون پرورش فکری و انتشارات علمی-
فرهنگی که در طول این سال‌ها دستخوش تغییرات و اتفاقات بسیاری شده‌اند، امسال به
کاری مشابه دست زده‌اند. کانون پرورش فکری کودک‌ونوجوان از نخستین روزهای شکل‌گیری‌اش
در سال‌های دهه ۴۰
و ۵۰ با نام‌های بزرگی همراه است، نام‌هایی
مانند احمدرضا احمدی، کیارستمی، فرشید مثقالی، صمد بهرنگی، نورالدین زرین‌کلک و ... . هرکدام از آنان در حوزه کودک و نوجوان توانسته‌اند آثاری خاطره‌انگیز
خلق کنند، اما در طول این دوران کانون پرورش فکری کودک و نوجوان مسیری پرپیچ‌وخم
را دنبال کرده است. گاهی مدیرانی بر ریاست این مرکز نشسته‌اند که نتوانسته‌اند از
توانایی‌های نویسندگان و شاعران و هنرمندان و سینماگران آن سود ببرند. بسیاری از
آثار قدیمی کانون سال‌ها منتشر نشده بود. آثاری که در دهه‌های قبل منتشر شده‌اند،
گاهی کودکی بسیاری از میانه‌سالان این روزها را درخشان کرده‌اند و شاید برای همین
است که کانون در سالگرد ۵۰سالگی
خود به انتشار بیش از صد عنوان از بهترین و پرمخاطب‌ترین کتاب‌هایش دست زده است.
برخی از این کتاب‌ها آثار ماندگارند که به دلیل تعداد کتابخانه‌های کانون در سراسر
کشور به تیراژهای بالا دست پیدا کرده‌اند. این کتاب‌ها درعین‌حال آغازگر سبک تازه‌ای
در انتشار کتاب و تصویرگری کودک و نوجوان بود. بیش از صد کتاب از بین ۱۴۰ کتاب کودکی که پیش از انقلاب و تعدادی
از کتاب‌هایی که در سال‌های پس از انقلاب به چاپ رسیده است، منتشر شده‌اند.
برخی از این کتاب‌ها ۹ تا ۱۱ بار و در شمارگانی بین صد تا ۲۵۰ هزار نسخه در مدت بیش از ۴۰ سال گذشته منتشر شده‌اند. دراین‌میان کتاب «آهو و پرنده‌ها»ی
نیما یوشیج با تصویرگری بهمن دادخواه در سال ۱۳۴۹ برای گروه سنی «ج» منتشر شد و
اکنون پس از ۴۳
سال شمارگان آن از مرز ۲۵۱
هزار نسخه گذشته است. برهمین‌اساس، ۱۳ عنوان کتاب پرمخاطب دیگر کانون همچون «خواهر بزرگ، خواهر کوچک»
نوشته شارلوت زولوتف، ترجمه فریدون رحیمی و تصویرگری محمد نیکفر به چاپ نهم رسید و
تاکنون ۲۴۵ هزار نسخه از آن برای گروه سنی «ب» منتشر شده است. خواندن این کتاب‌ها یا حتی دیدن آنها در قفسه‌های
کتاب‌فروشی‌ها می‌تواند فرصتی برای تقسیم‌کردن خاطرات جذاب در هر جمع کتاب‌خوانی
باشد.
مؤسسه انتشارات علمی و فرهنگی با ادغام فرانکلین و بنگاه
ترجمه و نشر کتاب تشکیل شد و درواقع میراث‌دار آثار بزرگ ترجمه و تألیف بود.
انتشارات علمی و فرهنگی که وابسته به سازمان تأمین اجتماعی است، بخش کودک و
نوجوانی دارد که امسال با نام پرنده آبی فعالیت‌های گسترده‌تری را شروع کرده است.
یکی از کارهای علمی و فرهنگی انتشار بخشی از میراث فرانکلین و بنگاه ترجمه و نشر کتاب
است، آثاری که در سال‌های ۴۰-۵۰ منتشر شده بود و مترجمانی نظیر گلی امامی
و احمد اخوت و... آنان را به خوانندگان آن روزها معرفی کرده بودند. حالا در دوره جدید مدیریت این انتشارات کتاب‌هایی که در این
مدت بارها از سوی انتشارات دیگر چاپ شده بود دوباره برای مخاطب عرضه شده است؛
فرصتی که شاید نتوان از کنارش به‌سادگی عبور کرد.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
