پنج شنبه، ۶ اردیبهشت ۱۴۰۳
آنا: بیش از یک سال از آغاز طرح‌های فصلی وزارت فرهنگ و خانه کتاب در حمایت از مخاطبان کتاب و کتاب‌فروشی‌ها گذشته است و در طول این مدت، طرح‌های «کتابفروشی به وسعت ایران» به همراه «عیدانه کتاب»، «تابستانه کتاب» و «پاییزه کتاب» برگزار شدند. حالا با نزدیک شدن به ایام نوروز، شاهد آغاز به کار دومین «عیدانه کتاب» هستیم که از ۱۵ اسفندماه کار خود را شروع کرده و تا ۱۵ فروردین در کتاب‌فروشی‌های عضو تداوم دارد.
مطابق با این طرح‌های حمایتی، کتاب‌فروشی‌های علاقه‌مند با ثبت نام در سامانه مخصوص، در ایام طرح می‌توانند کتاب‌های خود را با تخفیف ۲۰ درصد برای کتاب‌های بزرگسال و ۲۵ درصد برای کتاب‌های کودک به مشتریان خود بفروشند؛ تخفیفی که از محل یارانه پرداخت خواهد شد.
برگزارکنندگان این طرح معتقدند با راه‌اندازی آن، توانسته‌اند به اقتصاد نشر و کتاب‌فروشی‌ها کمک کنند و کتابخوانی در کشو را رونق دهند. این ادعا، البته خالی از واقعیت نیست؛ اما باید دید نقش واقعی این طرح‌ها در بازار کتاب چقدر بوده است.
مروری بر فروش سه طرح گذشته
مطابق با اطلاعات منتشر شده در اولین طرح حمایتی که در هفته کتاب سال گذشته برگزار شد، ۶۰۰۰ میلیون تومان کتاب در قالب طرح به فروش رسید که ۲۰ درصد؛ یعنی ۱۲۰ میلیون تومان از این مبلغ در قالب یارانه به کتاب‌فروشی‌ها پرداخت شد. بودجه‌ای که برای عیدانه کتاب در نظر گرفته شد، کمتر از یک‌میلیارد تومان بود (با احتساب هزینه‌های جانبی ۹۰۰ میلیون تومان یارانه تخصیص یافت) که البته خریدها به سقف مبلغ یارانه نرسید چراکه میزان فروش ۴۳ میلیارد و ۷۵۲ میلیون ریال بود که مبلغِ تخفیف یا مبلغ یارانه اختصاص یافته به آن، ۸ میلیارد و ۷۵۰ میلیون ربال بود.
طرح تابستانه کتاب نیز شرایط مشابهی داشت. در این طرح بیش از ۹۳ میلیارد ریال کتاب فروش رفت که تخفیف اختصاص یافته به آن‌ها، ۱۷ میلیارد ریال بود. در حالی که برگزارککندگان این طرح، یارانه ۲۰ میلیارد ریالی را برای آن درنظر گرفته بودند.
بعد از تابستانه، طرح پاییزه کتاب در هفته کتاب (از ۲۴ آبان‌ماه) آغاز شد. طرحی که در آن ۶۵۹هزار و ۱۹ جلد کتاب به فروش رفت اما آمار ریال این فروش‌ها اعلام نشد. اما اگر میانگین بهای کتاب را ۱۵ هزارتومان درنظر بگیریم، درمی‌یابیم که میزان فروش در این طرح بالای ۹۸میلیارد ریال بوده؛ یعنی یارانه اختصاص یافته به آن، بالای ۲۰ میلیارد ریال بوده است.
سود هر کتابفروشی از طرح‌های حمایتی ۵/۱ میلیون تومان است
اگر بخواهیم یارانه اختصاص یافته به سه طرح عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب را با یک دیگر جمع کنیم، به مبلغی کمتر از 5 میلیارد تومان یارانه اختصاص یافته به این طرح‌ها می‌رسیم. و اگر فرض کنیم این صرفاً سه طرح باعث شده که خریداران به کتاب‌فروشی‌های عضو بروند و کتاب بخرند، این طرح‌ها باعث شده صنعت نشر کشور ما حدوداً به 22 میلیارد تومن فروش دست پیدا کند (که کمتر از ۵ میلیارد از این رقم، یارانه بوده است).
اگرچه اظهارات برخی از کتاب‌فروشان عضو در طرح‌های قبلی حاکی از آن است که بخش قابل توجهی از خریداران کتاب، از برگزاری طرح‌های حمایتی خبر نداشته‌اند و صرفاً برای رفع نیازهای خود به کتاب‌فروشی‌ها رفته‌اند، اما حتی اگر فروش 22 میلیارد تومانی را افتخارِ تمام و کمالی برای طرح‌های حمایتی نامبرده بدانیم، باز هم این رقم مقابل تولید ناخالص ۱۵۰۰ میلیارد تومانی سالانه صنعت نشر در کشور، رقم کمی محسوب می‌شود.
از طرف دیگر اگر تعداد کتاب‌فروش‌های حاضر در طرح‌های مورد نظر را با هم جمع بزنیم (عیدانه ۳۲۷، تابستانه ۲۱۸ و پاییزه ۶۲۴) به عدد هزار و ۴۶۹ می‌رسیم و اگر یارانه کمتر از ۵میلیارد تومانی را بر این عدد تقسیم کنیم، میانگین سهم هرحضورِ هرکتابفروشی در این سه طرح، کمتر از ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بوده است. و اگر بخواهیم فروش ۲۲ میلیارد تومانی ثبت شده در این سه طرح را در نظر بگیریم، میانگین سهم هرحضورِ هرکتابفروشی در این سه طرح، فروش کمتر از ۱۵ میلیون تومان بوده است؛ یعنی با احتساب سهم ۱۰ تا ۲۰ درصدی کتاب‌فروش از رقم پشت جلد، طرح‌های مذکور توانسته‌اند به صورت میانگین هرکتابفروشی را در هر حضور، به سود ۱/۵ تا ۳ میلیون تومانی برسانند. البته یادمان نرفته است که فرض کردیم تمام کتاب‌های فروخته شده در ایام طرح، حاصلِ نقشِ ۱۰۰ درصدی برگزاری این سه طرح بوده‌اند.
عیدانه‌ای دیگر...
چنانچه گفته شد، دومین طرح عیدانه کتاب نیز از ۱۵ اسفندماه آغاز شده و در آغاز راه است. مطابق با اطلاعات منتشر شده آمار کتاب‌فروشی‌های عضو در این طرح، نسبت به طرح‌های پیشین حائز رشد بوده است. مطابق با این اطلاعات ۷۵۱ کتابفروشی در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند که از این میان، ۵۸۸ کتابفروشی در اولین روز طرح توانسته‌اند به فروش کتاب در قالب این طرح دست یابند. ضمن آنکه از تعداد کتاب‌فروشی‌های ثبت‌نام کرده، ۵۸۰ کتابفروشی در مراکز استان‌ها هستند و ۱۷۸ کتابفروشی از سایر شهرستان‌ها.
در این طرح، استان تهران با ۱۳۷ کتابفروشی، اصفهان با ۹۳ کتابفروشی و استان قم با ۸۶ کتابفروشی بیشترین مشارکت را داشته‌اند و تا کنون (در میانه روز دوم یعنی سه‌شنبه ۱۷ اسفندماه) ۵۶۵هزار و ۳۵ جلد کتاب در کتاب‌فروشی‌های عضو به فروش رفته است.
هرچند برگزارکنندگان با شعار «امسال هم کتاب عیدی دهیم» سعی دارند مردم را به کتاب و حضور در کتاب‌فروشی‌ها ترغیب کنند، اما با توجه به اینکه این طرح در ایام عید و تعطیلات نوروزی برگزار می‌شود و مردم عموماً در این ایام مشغولیت‌های دیگری نظیر دیدوبازدید و مسافرت‌های تفریحی دارند، به نظر نمی‌رسد میزان فروش این طرح بتواند به میزان فروش طرح پاییزه کتاب برسد.
چرایی افزایش آمار ثبت‌نام‌ها
سؤال: اگر طرح‌های حمایتی نامبرده آنطور که گفته می‌شود در رونق بخشی به بازار کتاب نقشی ندارد، پس چرا شاهد افزایش آمار کتاب‌فروشی‌ها در طرح‌های حمایتی عیدانه، تابستانه، پاییزه و باز هم عیدانه... بوده‌ایم؟
پاسخ: اولاً؛ اینکه کتاب‌فروشان به این سود حداقلیِ سود ۱/۵ تا ۳ میلیون تومانی نیز نظر دارند، یک رویکرد منطقی و اقتصادی است. ثانیاً؛ شاید باید افزایش آمار ثبت‌نام‌ها را طور دیگری معنا کرد: اوضاع اقتصادی کتاب‌فروشی‌ها کم رونق است که همین مبالغ ناچیز هم برایشان مهم است.
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
