کد مطلب: ۲۲۳۵۷
تاریخ انتشار: سه شنبه ۲۸ مرداد ۱۳۹۹

یادی از دکتر جواد حدیدی

جواد حدیدی نویسنده، محقق و مترجم ایرانی در پنجم آذر ماه سال ۱۳۱۱ در قم متولد شد. جواد حدیدی پس از اتمام تحصیلات حوزوی در شهرستان قم، در سال ۱۳۳۳ در رشته ادبیات فرانسه و دبیری از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد و به عنوان دبیر در دبیرستان‌های مشهد به کار مشغول شد. حدیدی در سال ۱۳۳۶ به اخذ درجه تحصیلی معادل لیسانس ادبیات فرانسه از دانشگاه ژنو نائل شد. همچنین حدیدی به عنوان ریاست اداره آموزش مشهد و ریاست کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی و مدیر مسئول و صاحب امتیاز مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی و معاونت دانشکده و ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی و مدیر کل برنامه‌ریزی زبان فرانسه برای دانشگاه‌های کشور و عضو پیوسته فرهنگستان زبان وادب فارسی و مدیریت گروه ادبیات تطبیقی در طول سال‌های متمادی به خدمت مشغول بوده‌است. از جواد حدیدی کتاب‌ها و مقالات بسیاری به زبان‌های فارسی و فرانسه منتشرشده‌است. تعدادی از کتاب‌های تألیفی و ترجمه ای جواد حدیدی به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد برگزیده و معرفی شده است که از آن جمله می‌توان به ترجمه کتاب " حدیث عشق در شرق " و تالیف کتاب " از سعدی تا آراگون " اشاره کرد.

دکتر جواد حدیدی بر اثر بیماری در تاریخ دوشنبه ۲۸ مرداد ماه سال ۱۳۸۱ در تهران در گذشت. به مناسبت فرا رسیدن سال‌روز درگذشت دکتر حدیدی گزارش کوتاهی از نشست نگاهی در آینه که در تابستان ۸۵ در شهر کتاب برگزار شده است، برای بازخوانی در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد:

 

سالروز درگذشت دکتر جواد حدیدی نویسنده کتاب از سعدی تا آراگون بهانه ای بود تا در شهر کتاب مرکزی بحثی درخصوص ادبیات تطبیقی صورت گیرد.

در ابتدای این نشست علی اصغر محمدخانی به تعریفی از ادبیات تطبیقی پرداخت و در این باره تصریح کرد: ادبیات تطبیقی از شاخه‌های نقد ادبی است که به سنجش آثار، عناصر، انواع سبک ها، دوره‌ها، جنبش ها و چهره‌های ادبی و به طور کلی مقایسه ادبیات در مفهوم کلی آن در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف می پردازد. ادبیات تطبیقی از ادبیات و روابط ادبی ملل مختلف و بازتاب ادبیات یک ملت در ملت های دیگر سخن می گوید. در سال های پایانی دهه ۱۸۲۰ ادبیات تطبیقی نخست در فرانسه پدید آمد، البته نه به مفهوم گسترده ای که امروزه به کار می رود. در سال ۱۹۸۲ ویلمن از استادان دانشگاه سوربن نخستین بار اصطلاح ادبیات تطبیقی را به کار برد. کار ادبیات تطبیقی فقط سنجش ادبیات دو ملت نیست، بلکه هدف آن بررسی پیوندهای ادبی میان ملت ها است. پژوهشگری که در این عرصه فعالیت می کند همانند کسی است که در مرز میان دو یا چند ملت می نشیند و داد و ستدهای ادبی فرهنگی میان آنان را ثبت و بررسی می کند. ادبیات تطبیقی پس از فرانسه به سوئیس، ایتالیا، مجارستان و انگلستان راه یافت. در ۱۸۷۸ نخستین کنگره جهانی ادبیات تطبیقی به ریاست ویکتور هوگو و سخنگویی تورگنیف در پاریس برگزار شد.وی با اشاره به اهمیت پژوهشگران آلمانی در تکوین ادبیات تطبیقی یادآور شد: بسیاری از خاورشناسانی که آثارشان به زبان فرانسه انتشار یافته، از آلمان برخاسته اند. ژول مول مترجم شاهنامه از همین گروه بود. در سال ۱۸۸۷ ماکس کخ مجله ادبیات تطبیقی را در آلمان منتشر کرد که چاپ و نشر این مجله تا ۱۹۱۰ ادامه یافت. در آغاز سده بیستم دانشگاه های آمریکا و روسیه و سپس ژاپن این رشته را در دانشگاه های خود دایر کردند. بدین ترتیب تقریبا نیم قرن ادبیات تطبیقی راهی دراز پیمود. از فرانسه برخاست، به کشورهای همجوار رفت، سپس روانه سرزمین های دوردست شد. امروزه در بیشتر کشورهای جهان رشته‌ها یا نهادهای ویژه ادبیات تطبیقی دایر است.

محمدخانی ضمن اشاره مختصر به زندگی دکتر جواد حدیدی و تلاش هایی که او در ادبیات تطبیقی صورت داده است درخصوص آثار او تصریح کرد: دکتر حدیدی در کتاب از سعدی تا آراگون تن‌ها به ذکر تاثیر یک شاعر ایرانی در آثار یک شاعر یا نویسنده فرانسوی اکتفا نکرده است، بلکه تاثیر ادبیات فارسی را در طول چهار قرن، یعنی مهم ترین دوران ادبیات فرانسه، در کلیه متون منظوم و منثور بررسی کرده است. پایه گذار ادبیات تطبیقی در ایران فاطمه سیاح بود و کار اصلی دکتر حدیدی بررسی تاثیرات ادبیات فارسی در ادبیات فرانسه بود.

در ادامه این نشست استاد ابوالحسن نجفی درخصوص آثار فاطمه سیاح مطالبی بیان کرد و درخصوص وضعیت ادبیات تطبیقی در ایران آن دوران گفت: بیشتر استادان از موضوع اصلی ادبیات تطبیقی بی خبر بودند، درس آنها یا درباره مکتب های ادبی غرب بود یا عمدتا به مقایسه بخش‌هایی از ادبیات ایران با یکدیگر یا به ادبیات غرب اختصاص داشت. آنها گمان می کردند ادبیات تطبیقی یعنی تطبیق ادبیات ایران با ادبیات کشورهای دیگر.نجفی به نحوه آشنایی خود با نوشته های دکتر حدیدی اشاره کرد و درخصوص کتاب او درباره ولتر تصریح کرد: دکتر حدیدی تمام آثار و حتی نامه های ولتر را خواند. او در این کتاب شرح می دهد که ولتر چگونه در ابتدا در ضدیت کامل با مذهب اسلام قرار داشت جست وجو و مطالعه بیشتر تدریجا به این نتیجه رسید که تسامحی که جست وجو می کند در اسلام هست و در اواخر عمر نظر او به کلی تغییر کرد و مقالاتی در تجلیل اسلام نوشت. تمام این مسائل را دکتر حدیدی در کتاب اسلام از نظر ولتر آورده است. این کتاب بیانگر آن است که نویسنده آن با مفهوم پژوهش در مفهوم امروز آشنا است. راهنمای او در این کتاب اتیامبل بود که مقدمه ای بر این کتاب نوشته است.

پس از آن دکتر طهمورث ساجدی درباره پیشینه ادبیات تطبیقی یادآور شد: ادبیات تطبیقی مانند سایر علوم و دانش ها پیشینه‌ای داشت که دکتر حدیدی از آن به جهان وطنی و غریب گرایی یا غیربومی مآبی یاد کرده است. این دو جریان ادبی قبل از ادبیات تطبیقی وجود داشت. در ابتدای قرن نوزدهم که هنوز ادبیات تطبیقی شکل نگرفته بود، ادبیات بیگانه در بعضی از شهرهای فرانسه مانند مارسی، لیون و پاریس تدریس می شد و ادبیات تطبیقی هم تحت لوای ادبیات بیگانه بی آنکه نامی از آن برده شود، بیان می شد. در این ایام سه نفر در راس ادبیات تطبیقی قرار داشتند: کلود فوری یل، ژان ژاک آمپر و فرانسوا ویلمن. اصطلاح ادبیات تطبیقی را ویلمن برای اولین بار استفاده کرد. گوته در زمان منتشر کردن دیوان شرقی خود، پیشنهاد ادبیات شرقی را مطرح می کند. در آنجا است که برای اولین بار، فرا رفتن ادبیات از یک مرز و ورود به مرز دیگر و ورود از یک قاره به قاره دیگر مطرح می شود. در اواسط قرن نوزدهم ادبیات تطبیقی در آلمان به اوج شکوفایی خود می رسد. متاسفانه هر چه ایرانیان از ادبیات تطبیقی می دانند از متون فرانسوی است اما از آلمان، انگلستان، اسپانیا و ایتالیا چیزی نمی دانیم. در اواخر این قرن دو مجله ادبیات تطبیقی در مجارستان و آلمان منتشر می شود. در این دوران آلمانی ها درباره مضمون شناسی کار می کنند و فرانسویان از این وحشت دارند که آنها به اصل فرانسوی خود بازگردند و همه چیز را آریایی بدانند. بنابراین به طور جمعی توافق می کنند که صحبتی از مضمون شناسی نشود تا اینکه در دهه ۱۹۶۰ که یک بلژیکی این کار را می کند و فرانسویان آن را می پذیرند. در اواخر این قرن یک اتفاق مهمی در انگلستان روی می دهد انگلستانی که نسبت به فرانسه و آلمان عقب است. تا اینکه هاچسن پازینت اولین کتاب را درباره ادبیات تطبیقی و تاریخچه آن در ۱۸۸۶ می نویسد. بعدها تئودور مونت مفهوم ادبیات جهانی را در ادامه جهان وطنی می داند و موریس کاری‌یر سعی می کند از طریق تحقیقات مربوط به تحول و تکامل شعر، ادبیات تطبیقی را وارد تاریخ عمومی کند. این اقدامات شخصی بود و مثمرثمر نبود.

 

0/700
send to friend
مرکز فرهنگی شهر کتاب

نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸

تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲

 

 

 

تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.

 

عضویت در خبرنامه الکترونیکی شهرکتاب

Designed & Developed by DORHOST