حیوانات اندوه

وینش: چیزهای قدیمی مثل دفترچه خاطرات‌اند، می‌توانند آدم‌ها را به گذشته‌ها و آدم‌های از دست‌رفته پیوند بزنند. این یادگاری‌ها با قصه‌هایشان رنگ امروز را عوض می‌کنند. شاید بتوانند رنگ خاکستری را به رنگین‌کمان تبدیل کنند، شاید بتوانند به یک دختربچه‌ی غمگین کمک کنند فهمی از شرایط امروز پیدا کند و برای تغییر آن تلاش کند. چیزهای قدیمی توانسته‌اند در طوفان‌های اندوه گذشته سالم بمانند و می‌توانند دستاویزی باشند تا دختربچه، پدرش و پدربزرگش هم به سلامت از این طوفان بگذرند.

فیل

نویسنده: پیتر کارناواس

مترجم: حشمت‌السادات میرعابدینی

رده بندی سنی کتاب: +۹

ناشر: کتاب چ (واحد کودک و نوجوان نشر چشمه)

نوبت چاپ: ۱

سال چاپ: ۱۳۹۹

در خانه یک فیل است و یک پدر و یک دختربچه و سگش به اسم فردی و پدربزرگ که تازه به آن‌ها اضافه شده و بعدا با خودش لاکپشتی می‌آورد. هر کدام در تنهایی‌شان با اندوهی که بعد از مردن مادر دچارش شده‌اند، دست و پنجه نرم می‌کنند. اندوه پدر یک فیل بزرگ است، یک فیل خاکستری بزرگ که راه رفتن، خندیدن، ریش تراشیدن و تعمیر کردن دوچرخه را سخت کرده است. سایه‌ی فیل آنقدر بزرگ است که نه فقط روی پدر که بالای سر دختربچه را هم تیره کرده است. اندوه پدربزرگ لاکپشت است، بعد از اینکه دختربچه از درخت پایین می‌افتد خودش را نشان می‌دهد. پدربزرگ از همه قوی‌تر است، او تلاش می‌کند تا تنهایی دختربچه را پر کند و در مدتی که پدر اسیر فیل شده، از دختر مراقبت کند. اندوه دختربچه سگی کوچک است و تا پایان کتاب طول می‌کشد تا دختر را تنها بگذارد. اولین بار، دختربچه است که فیل را می‌بیند.

کتاب ابتدا با تصویری شروع می‌شود که می‌توان آن را یک داستان فانتزی تصور کرد اما کم‌کم نشان می‌دهد که ذهن خیال‌پرداز کودک است که این تصویر را ساخته و به موازات کشف این ماجرا، تم اصلی کتاب مشخص می‌شود. این کتابی است غمگین که قرار است پایانی خوش داشته باشد. داستان غلبه کردن بر اندوه به کمک دیگران. الیو یک دختر دبستانی است و دلش به درخت جاکاراندا (درختی با گل‌های خوشه‌ای بنفش مایل به آبی که در مناطق استوایی رشد می‌کند) و بهترین دوستش در مدرسه یعنی آرتور و سفرهای یک روزه با پدربزرگ خوش است و امیدوار است یک روز بالاخره پدر، دوچرخه را که قبلا مال مادرش بوده تعمیر کند و به الیو بدهد.

مادر الیو وقتی او خیلی کوچک بوده از دنیا رفته است و در تمام این سال‌ها الیو پدرش را با فیلی بزرگ به یاد می‌آورد. این همه اندوه برای دختربچه‌ای به سن الیو خیلی سنگین است و فقط پدربزرگ است که با کارهای هیجان‌انگیزش می‌خواهد روی دیگری از زندگی را به الیو نشان بدهد. او الیو را با اشیای قدیمی، اشیایی که بعضی از آن‌ها پیوندی با مادرش داشته‌اند آشنا می‌کند. او الیو را برای گردش به بیرون می‌برد، برایش موشک‌های کاغذی می‌سازد و نهارهای خوشمزه و زیبا آماده می‌کند. پدربزرگ علف‌های هرز حیاط را هرس کرده و آن را تبدیل به جایی برای بازی برای الیو کرده است. اما الیو همیشه نگران پدر است و نمی‌تواند چیزهایی را که از فیل می‌داند به کسی بگوید. ماجرا برای خودش هم عجیب است. اما بهترین دوستش حرف او را باور می‌کند، اگر او فیلی کنار پدر می‌بیند پس حتما فیل آنجاست و الیو باید تلاش کند تا فیل را دور کند.

با اینکه در رمانی به کوتاهی ۱۶۰ صفحه، نمی‌توان انتظار ماجراهای متنوع داشت، کتاب کشش خود را تا پایان نگه می‌دارد و شخصیت‌ها در خلال همین ماجراهای ساده با جملاتی که نویسنده به دقت انتخاب کرده است، خودشان را ماندگار می‌کنند. نمی‌شود آرتور، پدربزرگ یا معلم مدرسه را با اینکه شخصیت‌های اصلی کتاب نیستند، فراموش کرد. الیو قهرمان قصه است، او با ایده‌های ساده می‌خواهد پدرش و زندگی را نجات دهد. زمانی هم که اندوه سراغ پدربزرگ رفته، با ایده‌ای کودکانه در مدرسه پدربزرگ را از غم پس می‌گیرد. البته که آرتور هم به او کمک می‌کند چون دوست‌های خوب در موقعیت‌های مختلف در کنار هم هستند و برای گذر از سختی‌ها به هم کمک می‌کنند.

کتاب چیز زیادی از مادر نمی‌گوید، الیو هم او را زیاد نمی‌شناسد اما پدربزرگ سعی می‌کند با بودن در کنار الیو و زنده کردن بعضی از خاطرات، او را به زندگی الیو برگرداند. اما کمک کردن به مردی که در افسردگی خود غرق شده، کاری نیست که بتوان از یک دختربچه انتظار داشت. افسردگی سهمگین‌تر از راه‌حل‌های کودکانه است و کتاب هم در انتها ادعا نمی‌کند که پدر کاملا التیام پیدا کرده است. او همچنان ریش‌هایش را نمی‌تراشد. اما نمایشی یک روزه از شادی‌های کوچکی که الیو و پدربزرگ برای او می‌سازند، انگار او را به این واقعیت که یک زندگی با الیو دارد برمی‌گرداند. الیو حضور پرقدرت خود را به روی پدر می‌آورد، چیزی که نمی‌توان به آن بی‌اعتنا بود. حضور شاد و بازیگوش اوست که با کمک پدربزرگ فیل را می‌ترساند و دور می‌کند.

قدرت جملات محبت‌آمیز را پدربزرگ در یک بازی به الیو یاد داده و نیروی اشیای قدیمی را هم خانم مارچ، معلم الیو به او نشان داده است. الیو فیلی سفالی به جا مانده از مادرش را با ایده آرتور نقاشی می‌کند و به پدر هدیه می‌دهد. توجه و محبت پدر که برمی‌گردد، دیگر اثری از سگ الیو با پاهای کوتاه و دم فوق‌العاده بلند، فردی هم در کتاب نیست، فردی هم مثل حیوانات خاکستری دیگر، رفته است و این نتیجه‌ی نمایشی است که پدر برای الیو ترتیب داده و او را غافلگیر کرده است. الیو در تمام داستان حرفی از اینکه سگ خودش هم یک حیوان خاکستری مثل فیل پدر است به کسی نگفته بود و نویسنده هم تا اینجا طوری داستان را پیش برده که کسی به فردی شک نکند. اما مگر می‌شود اندوه چند ساله در یک خانه اثری روی الیو نگذاشته باشد.

فیل داستانی لطیف و آرام است. یک رمان کودکانه با حرف‌های بزرگ که توجه را به ظرافت‌های روابط خانوادگی و دوستی جلب می‌کند. نویسنده با تصویرگری‌هایی ساده حس‌ها را در شخصیت‌ها و اشیاء نشان می‌دهد و تجربه خواندن کتاب را به تجربه‌ای تصویری پیوند می‌زند. مثل اینکه دارید انیمیشنی خطی تماشا می‌کنید. فیل داستانی است با شخصیت‌های مهربان، فضای سرسبز و بازیگوشی‌های ساده که در پایان از شر اندوه خلاص شده است.