علی اصغر محمدخانی: وقتی به گذشته ادبی ایران نگاه میکنیم، میبینیم که از قدیم در بسیاری از شهرهای ایران، انجمنها و محافلی برای گردهمایی شاعران و نویسندگان شگل گرفته که از مهمترین نهادهای گسترش ادبیات بوده است. در این انجمنها، فرصتی برای خواندن و نقد و بررسی آثار و محیط مناسبی برای پرورش صاحبان ذوق و قریحه ادبی بوده است. پیشینه این گونه انجمنها تقریبا با تاریخ سرایش شعر فارسی برابری میکند. این روش در گذشته ادبی ایران، که هنوز نقد مکتوب پا نگرفته بود، در شکوفایی و پرورش ذوق و استعداد افراد، و به جلوه درآمدن آثار برجسته، بسیار موثر بوده است. اکثر اعضای این انجمنهای ادبی، هم ذوق و هم مشرب و هم سلیقه بودهاند. این انجمنها در جاهای مختلف تشکیل میشده است، در خانهها، قهوه خانهها وگاه در آرامگاههای شاعران. قهوه خانهها در عصر صفویه از جایگاههای نشست و خاست مردم فرهنگی و از پاتوقهای شاعران و نویسندگان بوده و ادبا در این مکانها ضمن وقت گذرانی به شعرخوانی و بحثهای ادبی نیز میپرداختند. کار مجالس این قهوه خانهها چندان بالا گرفته بود کهگاه شاهان صفوی نیز در آن شرکت میکردند.
در هفته گذشته که سفری کوتاه به شیراز داشتم و در مراسم چهلم استاد حسن امداد که از پیش کسوتان عرصه ادبی شیراز بود شرکت کردم. به لطف دوست دانشورم کوروش کمالی سروستانی با انجمن «یاران یکشنبه» آشنا شدم و دفتر دوم و سوم «یاران یکشنبه» که به کوشش صادق همایونی و به همت انتشارات نوید شیراز منتشر شده است، به دستم رسید. شیراز به همراه شهرهایی چون مشهد، اصفهان، تهران، تبریز، همدان و یزد از مراکز مهم انجمنهای ادبی بوده و از جهت تشکیل انجمنهای ادبی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در شیراز از گذشته، انجمنهای متعدد ادبی وجود داشته که مرحوم حسن امداد در کتاب «انجمنها ادبی شیراز» (۱۳۷۲) به این انجمنها به طور مفصل اشاره میکند. انجمنهایی چون انجمن طرحی، مسیح، صباحی، وفا، سخنوران، یزدانی، مفید، فرصت، دارالادب، حافظیون، هدایت، فروغ ادب، خواجو، انجمن ادبی شاعران انقلاب اسلامی و انجمن کانون شعر از گذشته در این شهر فرهنگی فعالیت داشتهاند. ظاهرا «انجمن طرحی» و «انجمن مسیح فسایی» کهنترین انجمنهای شناخته شدهای است که در ایران و قلمرو زبان فارسی وجود داشته است. انجمن طرحی نخستین انجمن ادبی شیراز است که در سال ۹۸۸ قمری در دکان میر محمود طرحی تشکیل میشد و شاعرانی چون تقیای ششتری، حسین کاشی، عارف لاهیجی، عرفی شیرازی در آن حضور می یافتند و با درگذشت طرحی، در ۹۹۶ قمری تعطیل شد.
انجمن ادبی «یاران یکشنبه» چند سالی است که در اولین یکشنبه هر ماه در منزل یکی از اعضای انجمن تشکیل میشود. در این جمع شاعران و محققان و نویسندگانی چون حسن امداد، منصور اوجی، ناصر امامی، محمد ابراهیم انصاری لاری، رضا پرهیزگار، محمد مهدی جعفری، کاووس حسن لی، ابوالقاسم فقیری، امین فقیری، حسن مشکین فام، صادق همایونی، منصور رستگار فسایی، مهدی زمانیان، غلامرضا وطن دوست، اصغر ضیاء، داریوش نوید گویی، کوروش کمالی سروستانی، رحیم فرهودی و ... حضور داشتهاند و بسیاری از فعالیتهای فرهنگی و ادبی شیراز مدیون تلاشهای یاران یکشنبه است. به دوستان در شهرهای دیگر پیشنهاد میشود که در شکل گیری و تقویت این انجمنها تلاش کنند.
دوستان علاقهمند برای آگاهی از مباحث طرح شده در حلقه «یاران یکشنبه» میتوانند دفتر دوم و سوم «یاران یکشنبه» را که شامل بخشهای مقالات پژوهشی، نقد و بررسی آثار، فرهنگ مردم، داستان و داستان نویسی، شعر، ترجمه، هنری و مطالب دیگر است و حاصل قلم اصحاب فرهنگ و ادب شیراز است، بخوانند.