هنوز متحیرم «سامانه» معادل چه واژه‌ای است؟

سیمای مسیح‌گونه‌ی دن‌ کیشوت

ایسنا: این مترجم در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره فرآیند واژه‌سازی و اهمیت آن تأکید کرد: در زبان عربی نه به عنوان سنتی جدید - که سال‌هاست این عادت وجود دارد - برای واژه‌های جدیدی که از دل تکنولوژی درمی‌آیند یا واژه‌های فرهنگی که از غرب می‌آیند، معادل عربی گذاشته می‌شود. آن‌ها برای تئا‌تر «مَسرَح» و برای الکتریسیته «کهربا» را قرار داده‌اند که راحت و خوب در زبانشان جا هم افتاده است.
او در ادامه عنوان کرد: مسأله این نیست که واژه‌گزینی درست یا غلط است، اگر واژه غربی در زبان ما جا افتاده باشد و ما بخواهیم معادلی برای آن بسازیم و کمی کج‌سلیقگی به خرج دهیم، ممکن است واژه به سخره گرفته شود و بسیاری از همین برخورد‌ها با واژه‌ها نتیجه کار کسانی است که در انتخاب‌هاشان حسن سلیقه ندارند. «تارنما» یا «رایانه» در‌‌ همان برخورد اول هم توی ذوق نمی‌زنند و چون زود هم معادل‌سازی شده‌اند، تا حد زیادی جا افتاده‌اند.
میرعباسی همچنین گفت: در زمان پهلوی اول هم چنین برخوردهایی صورت گرفت و‌گاه واژه‌ها مسخره می‌شدند؛ مثلا می‌گفتند به جای «مستقیم محرمانه» گذاشته‌اند «سیخکی یواشکی».
او با اشاره به اهمیت آشنایی مردم با الگوهایی که بر اساس آن‌ها واژه‌سازی می‌شود، گفت: اگر بیایند واژه‌ها را بر اساس ریشه‌های پهلوی آن‌چنانی بسازند، قطعا با زبان امروز ما سازگار نمی‌شود و جا نمی‌افتد. اما اگر ویژگی‌های زبان را درنظر بگیرند و واژه‌سازی کنند، مشکلی ایجاد نمی‌شود؛ زیرا زبان ما قابلیت واژه‌سازی زیادی دارد و با پیشوند‌ها و پسوند‌ها می‌توان به واژه‌سازی دست زد.
می‌رعباسی با انتقاد از ابهام در برخی از معادل‌سازی‌ها تأکید کرد: من هنوز متحیرم که «سامانه» معادل چه واژه‌ای است؛ چون ما این واژه را در عرصه‌های مختلف داریم. هم «سامانه هوا‌شناسی» را استفاده می‌کنیم و هم «سامانه اطلاعاتی». من از خیلی از دوستانم هم در این‌باره پرسیده‌ام، اما به جواب مشخصی نرسیده‌ام.
کاوه می‌رعباسی با اشاره به این‌که پافشاری بر سر استفاده از واژه‌ها می‌تواند در گسترش آن‌ها مؤثر باشد، گفت: جا افتادن این واژه‌ها بستگی به پافشاری و تلاشی که برای عمومی شدن آ‌ن‌ها می‌شود، دارد. اما واژه «گفتمان» گویا برای واژه «discourse» قرار داده شده است. اما بسیاری به غلط «گفتمان» را به جای «دیالوگ» و به معنای «گفت‌وگو» استفاده می‌کنند و این واژه را از مفهوم اصلی‌اش دور کرده‌اند.