ایران: تغییر ماهیت اتفاقات روز دنیا متفکران را بر آن داشت تا
به مسائل از دریچه متفاوتی نگاه کنند چرا که ایدههای تثبیتشده، مانند برابری
ثروت و حتی روشنفکری، پاسخ جوامع کنونی را نمیدهند. به همین منظور، به معرفی پنج
کتاب برتر سال ۲۰۱۶
پرداختهایم که سعی میکنند برای بحرانهای بشر امروز راه چارهای بیابند. برخی از
این کتابها در سال ۲۰۱۶
تجدید چاپ شدهاند و بازنشر آنها در رده آثار پرفروش سال قرار گرفته است.
۱. «عصر تاریک
پیشرو» اثر جین ژاکوبز
منظور نویسنده از «عصر تاریک» رسیدن به بنبست فرهنگی
است. جین ژاکوبز در کتاب خود حلول دوران تاریک را نزدیک میداند. در طول تاریخ،
بشریت تحولات زیادی داشته است که بارزترین آن سقوط امپراتوری روم و آغاز رنسانس
بود. هزاران
سال پیش نیز اجداد ما شکارچیان و کشاورزانی بودند که حتی خاطراتشان نیز از یادها رفته
است. اکنون نیز همچنانکه کشاورزی جای خود را به تکنولوژی داده است، دوباره به یکی
از همان تقاطعها رسیدهایم. اما چگونه میتوانیم بدون از دست دادن «فرهنگ» خود
وارد مرحله گذار شویم؟
در این میان، کشورهایی بودهاند که با آرامی طعم تحول را
چشیدهاند. ژاپن در طول جنگ و محاصره، با حفظ تاریخ خود توانست بر شکست فرهنگی
غلبه کند. ایرلند در زمان قحطی و استعمار تقریباً کل زبان ملی خود را از دست داد،
اما اراده تغییرناپذیر شهروندان باعث شد تا فرهنگشان را از نو احیا کنند. ژاکوبز معتقد است
که اگر نشانههای عصر تاریک بموقع تشخیص داده شود، میتوان براحتی از آن عبور کرد.
۲. «اغراق در
وصف استعداد» اثر جف کالوین
اگر از مردم دلیل موفقیت افراد سرشناس را بپرسید، بسیاری
یکی از این دو مورد را بیان میکنند؛ کار زیاد و استعداد. با این حال، همه ما
کارگران سختکوشی را میشناسیم که سالها کار میکنند اما به موفقیت چشمگیری هم نرسیدهاند.
فرض کنیم که «موتزارت» استعداد مادرزادی برای موسیقی در نهادش بود و «وارن بوفت»
هم در خود ژن سرمایهگذاری داشته است. مشکل این است که شواهد علمی مؤید این موضوع
نیستند که لزوماً استعداد طبیعی ضامن موفقیت فرد باشد.
با توجه به گفتههای «جف کالوین» روزنامهنگار شناختهشده،
کار سخت و استعداد طبیعی ارتباط خاصی با موفقیت فرد ندارند. آنچه واقعاً باعث
تفاوت میشود نوع بسیار خاصی از تلاش و تمرین خودخواسته است که کمتر کسی به دنبال آن
میرود.
این کتاب بر اساس تحقیقات علمی «اسرار عملکرد فوقالعاده»
و چگونگی بهکارگیری این اصول را بخوبی نشان میدهد. همچنین مثالهایی از افرادی مانند
بنجامین فرانکلین، کریس راک، جری رایس، جفری ایملت و استیو بالمر بیان شده است.
۳. «جریان
ضدروشنفکری در زندگی امریکایی» اثر ریچارد هافشتادر
این کتاب در سال ۱۹۶۴ جایزه پولیتزر را در ادبیات غیرداستانی از آن خود کرد. «جریان
ضدروشنفکری در زندگی امریکایی» بسیاری از مشخصههای زندگی امریکا را به تصویر میکشد.
این کتاب ایده مخالفان روشنفکری را در امریکا و نقش روشنفکر را در جامعهای
دموکراتیک بیان میکند.
هافشتادر به ردیابی جنبشهای اجتماعی امریکا میپردازد
تا توضیح دهد چگونه «عقل» از فضیلت انسانی به شر تبدیل شد. در عین حال، او هدف
آموزش و پرورش را در این کشور بررسی میکند تا مشخص شود آیا تغییر در سیستم منوط
به دموکراتیزه کردن هدف و شکل آن بوده است، یا خیر. وی در بررسی سیستم آموزشی امریکا
به این نتیجه رسید که ایدههای «ضدروشنفکری» و «فایدهگرایی» پیامد دموکراتیزهکردن
دانش بوده است. علاوه بر این، نویسنده تم حاکم در این کشور را لزوماً پیامد
دموکراسی نمیداند، بلکه نتیجه مسلم میراث اروپایی و استعماری پروتستانها معرفی
میکند.
۴. «زندگی
پس از سرمایهداری» اثر پیتر فریز
پیتر فریز در این کتاب استدلال میآورد که افزایش
اتوماسیون و کمبود روزافزون منابع، به لطف تغییرات آب و هوایی، همه را با خود غرق
خواهد کرد. او در کتاب خود جهان پس از سرمایهداری را با استفاده از ابزار علوم اجتماعی
و ادبیات گمانهزنی در جهت کشف ایدههای کمونیسم و سوسیالیسم به تصویر میکشد.
آیا پیدایش روبوکاپهای واقعی جهان را شبیه کارتونهای
انیمشینی کرده است؟ البته، ممکن است تصور شود که کمونیسم به روند کمبود مواد خام و
نابرابری ثروت در جهان پایان میدهد ـ اما هیچ تضمینی وجود ندارد که سلسله مراتب
اجتماعی، آن هم تحت حکومت اقتصادی یکنواخت جای آن را نگیرد. این کتاب با
سفری در داستانهای علمی- تخیلی، نظریههای اجتماعی و فناوریهای جدید که در حال
حاضر زندگی ما را شکل دادهاند، بین سوسیالیسم و بربریت نوعی توازن برقرار میکند.
۵. «مراقبت و
تنبیه: تولد زندان» اثر میشل فوکو
فوکو با ارائه توصیفی از «تولد زندان» و «تاریخ مجازات»
به استقبال درک بهتری از جامعه میرود. به عبارتی، او در این کتاب سعی داشته است
این معما را حل کند که چگونه «اقتصاد مجازات» در کمتر از یک قرن از نو توزیع شد و مرکزیت
نظارت و زندان جایگزین «سبک کیفری» شده است. او در کتاب خود بر ظهور «نظریه جدید
قانون و جرم، و همچنین توجیه اخلاقی یا سیاسی حق مجازات» تمرکز دارد. فوکو نتیجه میگیرد
که این تغییرات پیامدهایی را به همراه داشته است که بسیار فراتر از سیستم کیفری
گسترش پیدا کرده است. به طور خلاصه، تولد زندان نشانه تولد «جامعهای منضبط» است.
فوکو در تحلیل خود «مراقبت» و «فردیت» را با هم مرتبط میداند. منظور فوکو از
مراقبت و انضباط، آناتومی و تکنولوژی قدرت به عنوان تکنیکی واحد است که نیروی
حیاتی فردا را با کاهش نیروی سیاسی با کمترین هزینه افزایش میدهد.