آرمان: عضو انجمن علمی روانپزشکان ایران، پرخاشگری و خشونتطلبی در جامعه را یک اختلال رفتاری بدونپایدار و محصول اضطراب و استرس دانست. فربد فدایی افزود: پرخاشگری و خشونتطلبی را نمیتوان به عنوان یک اختلال خاص تلقی کرد؛ بلکه وقتی فرد در شرایط استرس و اضطراب قرار گیرد، رفتارهای غیرمتعارف و نابهنجاری بروز میدهد که این نوع الگوی رفتاری، پایدار نیست. وی در گفتوگو با ایرنا ادامه داد: در برخی مواقع پرخاشگری و حتی اغتشاش ممکن است به عنوان الگوی رفتاری پایدار بهویژه در بین قشر جوان و فعال جامعه خود را نشان دهد که در این صورت باید بررسی بیشتری در حالات رفتاری، روانی و هیجانی این افراد صورت گیرد. این روانپزشک گفت: برخی مشکلات رفتاری و هیجانی در سطح جامعه و حتی بین خانوادهها وجود دارد که میتواند پرخاشگری را تشدید کند. در این راستا نوجوانان و جوانان و حتی کودکانی که دارای بیماریهای بیشفعالی و رفتارهای هیجانی هستند آمادگی بیشتری برای اعمال پرخاشگری و برهم زدن نظم و انضباط دارند.
بروز رفتارهای غیرمتعارف
فدایی ادامه داد: این دسته افراد نسبت به محرکهای که در اطرافشان وجود دارد خیلی زود تحریک میشوند و از خود رفتارهای غیرمتعارف و در برخی مواقع نابهنجاری بروز میدهند. این استاد دانشگاه گفت: رفتارهایی مانند مخالفتجویی و لجبازی نیز در کنار این الگوهای رفتاری وجود دارد که سبب میشود پرخاشگری و حتی اغتشاش در بین آنان شدیدتر باشد. این نوع رفتارهای تهاجمی را میتوان در حوزههای مختلف اعم از محیط خانواده، مدرسه و بیرون و کف خیابان، مشاهده کرد که نهتنها برای فرد یا افراد پرخاشگر؛ بلکه برای دیگران نیز آسیبزا و دردسرآفرین است. فدایی افزود: در سنین نوجوانی و جوانی چنانچه آموزشهای تربیتی و مهارتهای اجتماعی به درستی انجام نشود احتمال دارد رفتارهای پرخاشگرانه به طروق مختلف بروز یابد. در این سنین اگر رفتارهای پرخاشگرانه شدت یابد باید منتظر تغییرات هیجانی در محیط و محل زندگی بود. این متخصص روانشناسی تصریح کرد: در مواردی جوانان و نوجوانان دچار تغییرات هیجانی و خلقی میشوند. تغییرات هیجانی نوساناتی هستند که با حالات و اشکال مختلف ظهور میکنند. برای نمونه در فوتبال یا ورزشهای دیگر بهخصوص در میان قشر دختر و پسر طی چند سال اخیر شاهد رفتارهای هیجانی بودهایم که تاکنون هم هزینههای قابلتوجهی برای جلوگیری از تکرار آن پرداخت شده است. به گفته فدایی، همین نوسانها باعث میشود فرد یا افراد هیجانهای نهفته خود را با شدت بیشتر بروز دهند. حتی در مواجهه با کوچکترین موانع که بر سر راه آنان بهوجود آید در مواردی که این پرخاشگری به صورت الگو درآید باید هرچه زودتر این دسته افراد مورد ارزیابی قرار گیرند و مداخلاتی که لازم است اعم از دارویی و غیردارویی برای درمانشان بهکار رود. وی افزود: زمانی که فرد ببیند افراد بدون طی مراحل و بدون شایستگی به امکانات و ثروت و قدرت دست مییابند او نیز به فکر میافتد از راههای میانبر به خواستههای مادی خود برسد که به این ترتیب جرائم پرخاشگرایانه افزایش مییابد. به هرحال میزان پرخاشگری در جامعه ایران گرچه در حد ممالک بالای جدول پرخاشگری نیست؛ اما به حد نگرانکنندهای رسیده است تا جایی که عدمپاسخ مناسب به افراد پرخاشگر و قانونشکن در هر سطح موجب میشود دیگران نیز خود را برای رفتارهای پرخاشگرایانه آزاد احساس کنند. این رواندرمانگر اظهار داشت: با اینکه کارگاههای کنترل خشم و پرخاشگری از سوی انجمنهای روانشناسی فعالیتهای خود را آغاز کردهاند ولی این اعمال جنبه کاربردی ندارد، بنابراین باید عوامل تحریککننده کلان پرخاشگری را مورد توجه قرار داد. فدایی گفت: عدمبرخورد یا پاسخ مناسب به افراد پرخاشگر و قانونشکن در سطح جامعه ضمن گسترش اینگونه ناهنجاری موجب میشود که دیگران نیز خود را برای رفتارهای پرخاشگرانه آزاد احساس کنند. عضو انجمن علمی روانپزشکان ایران افزود: برخی افراد پرخاشگر که اعمال شدیدتری از آنان شاهدیم به احتمال زیاد از دوران کودکی رفتارهای غیرمتعارف داشتهاند. در این شرایط نیاز است که رفتارهای این عده از لحاظ روانی بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. اختلالات اضطرابی و استرس، افسردگی، رفتارهای وسواسی، نگرانی و ناامیدی از جمله حالات روانی به شمار میرود که میتواند در این عده به انحای مختلف موجب تحریکپذیری و بروز رفتارهای پرخاشگرانه و در نهایت اغتشاش شود.
افراد پرخاشگر بر رفتارخود کنترل ندارند
فدایی گفت: یکی از شاخصههای افراد پرخاشگر این است که بر رفتار خود کنترل ندارند و نیاز به مداخله درمانی دارند. این مداخله به غیر از درمان دارویی به درمانهای غیردارویی مانند رواندرمانی هم احتیاج دارد و از این طریق قابل پیگیری است. ممکن است این اعمال ریشه عمیقی داشته باشد که نیاز به درمان دارویی دارد. تمام این نوع رفتارها نیاز به بررسی کامل روانپزشکی و روانشناسی دارد. این متخصص روانشناس با بیان اینکه هرگونه شکست، اعم از شکست در امتحانات یا نرسیدن بهخواستههای مادی در خانه، مدرسه یا محل کار و سطح جامعه محرک محیطی برای برآشفته شدن فرد یا افراد است، افزود: برای نمونه وقتی فردی بسیار گرسنه باشد خود به خود عصبی میشود و از این رو حتی بدخوابی و خستگی زیاد نیز میتواند عاملی برای برانگیخته شدن و پرخاشگری به شمار رود. وی گفت: چنانچه خانوادهها و دستاندرکاران امور تربیتی در سطح جامعه نتوانند از بروز رفتارهای خشونتآمیز اطرافیان بهویژه قشر جوان و نوجوان جلوگیری کنند، احتمال تغییر در الگوهای رفتاری و در پی آن خدشهدار شدن ماهیت افراد جامعه بسیار وجود دارد. از این رو نیاز است که با تاکید بر ارائه آموزش و مهارتهای لازم در داخل خانوادهها، برای کنترل بیشتر این دسته افراد اقدامات عملی و ارجاع به روانپزشک برای درمان این اختلالات در نظر گرفته شود.