جمعه، ۷ اردیبهشت ۱۴۰۳
امیر یزدیان، دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی از دانشگاه علامه طباطبایی است و تاکنون مقالات و کتاب‌هایی را در دو زمینه «دین و رسانه» و «سواد رسانه‌ای» ترجمه و منتشر کرده است. از جمله این آثار می‌توان به کتاب‌های منتشرشده‌ای چون «بازشناسی رسانه‌های جمعی با رویکرد سواد رسانه‌ای» نوشته جیمز پاتر، «رویکردهایی به سواد رسانه‌ای» نوشته سیلوربلات، باربارا فینان و جین فری، «کلیدواژگانی در باب دین، رسانه و فرهنگ» مجموعه مقالات با ویراستاری دیوید مورگان، «دین و رسانه؛ مفاهیم بنیادین یک رشته مطالعاتی نوظهور» نوشته دنیل استوت، «در جستجوی شاخص‌های سواد اطلاعاتی» نوشته رالف کتس و عیسی لاو و کتاب در دست انتشار «رویارویی دین با رسانه‌های نوین» نوشته هیدی کمبل اشاره کرد.
اخیراً ترجمه یزدیان از کتاب «دلقک‌ها و آدمکش‌ها: نقش سازمان سیا در هالیوود» نوشته تریشا جنکینز به‌همت نشر نوپای «ترجمان علوم انسانی» به بازار کتاب راه پیدا کرده است؛ ترجمه‌ای روان و خوش‌خوان از کتابی که جزئیات مهمی از رابطه سازمان سیا و سینمای امریکا را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد و فراتر از شعارهای کمتر آزموده‌شده‌ای چون سرسپردگی مطلق/ استقلال مطلق هالیوود به/ از نهادهای سیاسی ـ امنیتی می‌کوشد تصویری مستند از کم و کیف رابطه هالیوود و سیا ارائه کند. طبق اطلاعات سایت «ترجمان علوم انسانی»: «دکتر تریشیا جنکینز، استادیار دانشکده ارتباطات دانشگاه مسیحی تگزاس، تحقیقات اخیرش را به شیوه فعالیت سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده در هالیوود متمرکز کرده است. کتاب حاضر یکی از نتایج همین تحقیقات است که مارس ۲۰۱۲، انتشارات دانشگاه تگزاس روانه بازار کرد.» به همین مناسبت با امیر یزدیان مکاتبه کردم و از او خواستم به چند پرسش درباره کتاب پاسخ دهد. او بزرگوارانه پذیرفت و اینک این متن پیش روی شماست.
چرا دست به ترجمه این کتاب زدید؟ به نظرتان در این زمینه با کمبود منابع مواجه هستیم؟ کتاب تریشا جنکینز چه خصوصیات متمایزکننده‌ای دارد؟
ترجمه این اثر سفارشی بود از سوی موسسه ترجمان علوم انسانی. بعد از دریافت پیشنهاد همکاری و بررسی اثر، آن را برای حوزه مطالعات انتقادی ارتباطات مفید و البته جدی دانستم. تاکنون نشست‌های متعددی برای به چالش کشیدن محصولات هالیوود در ایران برگزار شده است و این نشان از جذابیت موضوع برای اندیشمندان داخلی دارد. در این میان، آن‌چه کتاب خانم جنکینز را متمایز و قابل تأمل می‌کند دسترسی ایشان به اطلاعات مستند و مطالعات گسترده پیش از نگارش اثر است. ایشان پیش از نگارش این اثر تحقیقات متعددی در بارهٔ همکاری سیا و هالیوود انجام داده و نتایج آن را در قالب چند مقاله ارائه داده بود. نگارش این کتاب حاصل تکمیل فرایند تحقیقی خانم جنکینز است.
ترجمه عنوان انگلیسی کتاب می‌شود: «سیا در هالیوود: چگونه سیا فیلم و تلویزیون را شکل می‌دهد». شما اما از نام فصل اول کتاب: «دلقک‌ها و آدمکش‌ها» برای عنوان اصلی کتاب استفاده کرده‌اید. به نظرم این استفاده اما اندکی با اصولی که مترجم را به وفاداری با روح متن اصلی دعوت می‌کند، زاویه دارد؛ زیرا من با خواندن کتاب ضمن آشنایی با الگوها و اهداف سیا در هالیوود متوجه شدم دست سیا برای دخالت در امور عمومی و از جمله فیلم‌سازی، آن‌گونه که شاید تبلیغات سیاسی می‌خواهند بازنمایی کنند باز نیست. از سویی دیگر این عنوان فصلی است که بیشتر به بازنمایی‌های هالیوود از سیا در دهه‌های گذشته اشاره دارد؛ نه به واقعیت رابطه سیا و هالیوود. نظر شما چیست؟
درباره تغییر عنوان اصلی اثر با شما موافق هستم. البته باید اذعان کنم این تصمیم بدون هماهنگی بنده و از سوی شورای تصمیم‌گیری موسسه ترجمان اتخاذ شد. من هم با این تغییر مخالف بوده و هستم. اما این‌که عنوان انتخاب‌شده برای اثر گویای واقعیت رابطه سیا و هالیوود نیست با شما موافق نیستم. شاید بتوان اثر خانم جنکینز را یکی از جدی‌ترین تلاش‌های صورت‌گرفته برای تبیین رابطه سیا و هالیوود برشمرد. با این حال، همان‌طور که در اثر نیز بدان اشاره شده است نحوه عملکرد سیا و سیاست‌های این سازمان به نحوی است که کم‌ترین اثر مستند را از خود بر جای می‌گذارد. قدر مسلم، رابطه سیا و هالیوود بسیار پیچیده‌تر و البته مستحکم‌تر از آن‌چیزی است که برای ما ترسیم شده است.
گاهی برخی دیدگاه‌ها رابطه‌ای سیستماتیک میان هالیوود و سیا و کاخ سفید را در آمریکا ترسیم می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که گویی هالیوود بازوی رسانه‌ای سیاست و اقتصاد آمریکا است و نمی‌تواند خارج از محدوده‌های تعیین‌شده حرکت کند. با توجه به محتوای کتاب، به نظرتان چنین رابطه‌ای وجود دارد؟ اگر آری، چگونه و اگر نه چرا؟
اجازه دهید پاسخ این پرسش را با رویکردی کلی بیان کنم. امروزه رسانه‌ها به نهادی پرقدرت در جامعه تبدیل شده‌اند به‌نحوی که دیگر نهادهای اصلی جامعه (دین، سیاست، آموزش و پرورش، اقتصاد و خانواده) گریزی از توجه به آن ندارند. نهاد سیاست نیز از این قاعده مستثنی نیست. هر نهاد سیاسی در عصر حاضر برای پیشبرد هرچه بهتر اهداف خود در داخل و خارج از مرزهای ملی ناگزیر باید از رسانه‌ها بهره بگیرد. میزان تأثیرگذاری نهادهای سیاسی بر سیاست‌های کلی یک رسانه به عوامل متعددی از جمله توان رقابتی رسانه‌ها و خودِ نهاد سیاسی بستگی دارد. قدر مسلم، هالیوود یک نهاد رسانه‌ای بسیار قدرتمند، گسترده و البته تأثیرگذار است. استفاده از ظرفیت‌های این نهاد دستورکار تمام نهادهای سیاسی در جامعه امریکا بوده و خواهد بود. مسلماً این ادعا که هالیوود تمام و کمال تحت سیطره نهادهای سیاسی امریکا است و قدرت تصمیم‌گیری ندارد، ادعایی گزاف خواهد بود که مستلزم تحقیقات گسترده و مستند است؛ امری که به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. خانم جنکینز نیز در این کتاب به هیچ وجه در پی طرح چنین ادعایی برنیامده است.
می‌دانیم که سینما عموماً به‌واسطه تاثیرگذاری گسترده‌اش مورد حساسیت سیاستمداران قرار داشته است. روایت‌هایی که از برخوردهای شخصی هیتلر و استالین با سینما و سینماگران نقل شده است، نمونه‌ای از این حساسیت‌هاست. الگوی آمریکایی سیا، اما گویی بسیار ظریف‌تر و محدودتر است و از نوعی مدیریت پنهان و غیرشخصی خبر می‌دهد. با این مقایسه موافقید؟ و به نظرتان نتیجه همکاری سیا با هالیوود چه تبعاتی بر صنعت سینمای آمریکا داشته است؟
صحبت درباره تبعات همکاری سیا با هالیوود مطالعات مشخص در این زمینه را می‌طلبد. اما آن‌چه در نگاه اول به ذهن می‌رسد بررسی موقعیت کنونی هالیوود است. با مطالعه اثر جنکینز تمام گمانه‌زنی‌ها درباره همکاری سیا و هالیوود رنگ واقعیت به خود می‌گیرند. البته این‌که میزان و گستره این همکاری تا چه اندازه است، چندان مشخص نیست. اما شکل‌گیری سینمای جایگزین یا مستقل را می‌توان نتیجه چنین رویکردهایی دانست. آن‌جا که فیلم‌های هالیوودی مسائل سیاسی را نادیده می‌گیرند، فیلم‌های مستقل سعی دارند با نگاهی انتقادی و اظهارنظرهای سیاسی مسایل مفروض را کنکاش کنند. به‌طور مثال، به رغم وضوح همکاری سیا با هالیوود در فرایند تولید فیلم «آرگو»، بن افلک کارگردان فیلم در مصاحبه با عماد محبوبی که در یکی از شماره‌های نشریه مهرنامه منتشر شد، صراحتاً سیاسی‌بودن این فیلم را زیر سوال برده و از آن به عنوان یک اثر تاریخی یاد می‌کند!
البته شکل‌گیری سینمای مستقل از اوایل دهه ۸۰ میلادی دلایل دیگری داشت. این سینما برای پرداختن به موضوعات واقع‌گرایانه، نگاهی مستند به مسائل و چالش‌های اجتماعی روز، تولید فیلم‌های کم‌هزینه، به چالش کشیدن صنعت تفریح و سرگرمی (از نظر محتوایی و فنی) و غیره، شروع به فعالیت کرد. شاید یکی از تبعات این همکاری، شکل‌گیری سینمای مستقل باشد. بروز اعتراضات جسته و گریخته از سوی برخی هنرمندان در سطوح بالای صنعت فیلم‌سازی از دیگر تبعات این همکاری است. آن‌جا که بسیاری از منتقدان و هنرمندان به رویکرد سیاسی جشنواره‌های امریکایی در اعطای جوایز سینمایی اعتراض می‌کنند.
در مقدمه‌ای کوتاه که در آغاز کتاب نگاشته‌اید، به این نکته اشاره کرده‌اید که وب‌سایت سیا در واکنش به انتشار این کتاب، یادداشتی منتشر کرده است که با این جمله به پایان می‌رسد: «کتاب سیا در هالیوود از نگاه یک نویسنده روایتی جذاب است.» ظاهراً این یادداشت با پایان اندکی طعنه‌آمیز، برای نویسنده کتاب نیز جالب بوده است و او ابراز داشته که انتظار داشته است سیا انتقادات بیشتری نثار کتاب او کند. به‌نظر شما این نوع واکنش سیا به چاپ کتاب را چگونه می‌شود تحلیل کرد؟
قدر مسلم مهم‌ترین پیام این موضع‌گیری برای ما می‌تواند این باشد که باید اجازه دهیم دیدگاه‌های مخالف و منتقد در جامعه مطرح شوند. در واقع طرح اندیشه‌های انتقادی در جامعه موجب شکل‌گیری تضارب آرا و در نهایت رشد بخش‌های مختلف جامعه خواهد شد. نظام سرمایه‌داری و در راس آن ایالات متحده با اتخاذ چنین رویکردی در نهایت به حفظ و بقای خود کمک می‌کند.
دلقک‌ها و آدمکش‌ها: نقش سازمان سیا در هالیوود، نوشته تریشا جنکینز، ترجمه امیر یزدیان، نشر ترجمان علوم انسانی، ۲۸۰ صفحه، ۱۸۵۰۰ تومان
نشانی: تهران، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمدقصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم، پلاک ۸
تلفن: ۸۸۷۲۳۳۱۶ - ۸۸۷۱۷۴۵۸
دورنگار: ۸۸۷۱۹۲۳۲
تمام محتوای این سایت تحت مجوز بین‌المللی «کریتیو کامنز ۴» منتشر می‌شود.
